Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Δευτέρα 16  Απριλίου 2018 .-

~* VIDEO   από ημερήσια εκδρομή-διαδρομή στη Ι.Μ. Παναγίας Κρεμαστής Ν. Ηλείας και Δάσος Φολόης Κυριακή 15-04-2018 :

 
 
 
 ΚΥΡΙΑΚΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2018
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ-ΔΙΑΔΡΟΜΗ:
Μελιγαλάς – Ζαχάρω – Πύργος - Ιερά Μονή Κρεμαστής.
Μετά το προσκύνημά μας, θα συνεχίσουμε την διαδρομή μας στην ορεινή Ηλεία. Στο πανέμορφο κεφαλοχώρι «ΛΑΛΑΣ» θα κάνουμε σύντομη στάση για καφέ. Στην συνέχεια, ακολουθώντας μια διαδρομή με πολύ πράσινο μέσα στο ΔΡΙΟΔΑΣΟΣ ΤΗΣ ΦΟΛΟΗΣ θα καταλήξουμε σε ταβέρνα που βρίσκεται μέσα στο δάσος και πλησίον ...του χωριού ΚΟΥΜΑΝΗ για να γευματίσουμε.   Αμέσως μετά και αφού περάσουμε από τα ορεινά χωριά ΠΑΝΟΠΟΥΛΟ-ΣΙΜΟΠΟΥΛΟ και την πόλη της ΑΜΑΛΙΑΔΑΣ θα καταλήξουμε στην παραλία της ΚΟΥΡΟΥΤΑΣ για τον απογευματινό μας καφέ. Επιστροφή από Πύργο-Ζαχάρω-Μελιγαλά.
ΩΡΑ ΑΝΑΧΩΡΗΣΗΣ:07:30 Π.Μ  ΤΗΛ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ:6932901925
6932211205   ,    6973396877 .-

1~*Ταβέρνα Δάσος Φολόης φαγητό 15/04/2018:

https://youtu.be/yAtkBJpKAHk  .-
2~*Ταβέρνα ΔΑΣΟΣ  Φολόη  Κούμανη Ν  Ηλείας  15/04/2018:
https://youtu.be/MmddoHZ_trg  .-
3~*Ι Μ  Παναγία Κρεμαστή Ν  Ηλείας 15/04/2018:
https://youtu.be/qABu0wYjLo8 .-
4~*ΑΜΑΛΙΑΔΑ Ενημέρωση για Κουρούτα 15/04/2018:
https://youtu.be/tWdpjQKA3p8  .-
5~*ΚΟΥΡΟΥΤΑ ΗΛΕΙΑΣ  15/04/2018:
https://youtu.be/TV1rI4CXXVU .-
6~*ΛΑΛΑ  Ν  Ηλείας ενημέρωση 15/04/2018:
https://youtu.be/OTKmNRADB6E .-

~  Σε κλίμα κατάνυξης η Κυριακή του Θωμά στο κελλί των Θωμάδων στο Αγιον Ορος (ΦΩΤΟ)

 

 
 
 

~  ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ-Ευλογία του Πανάγαθου Θεού κι εφέτος εορτάστηκε εν ειρήνη η εορτή του Αντίπασχα, την Καινή Κυριακή, την Κυριακή του Θωμά, στο κελλί της αδελφότητας των Θωμάδων στην σκήτη της Μικράς Αγίας Αννης, το μοναδικό που τιμά τη μνήμη του και ο μοναδικός Ναός στο Αγιον Ορος αφιερωμένος στη μνήμη αυτής της δεσποτικής εορτής.
* Κατά την διάρκεια της ολονυκτίου Αγρυπνίας, τέθηκε προς προσκύνηση τεμάχιο από το Λείψανο του Αγίου ενδόξου Αποστόλου Θωμά. Κι εφέτος συμμετείχαν στην εορτή τα γειτονικά Ησυχαστήρια, η μοναστική συνοδεία των Δανιηλαίων με προεξάρχοντα τον γέροντα Δανιήλ και η συνοδεία του αειμνήστου γέροντα Γερασίμου του Αγιογράφου που συμμετείχαν στον αριστερό χορό ψάλλοντας τους ύμνους της εορτής.
Λάμπρυνε με την παρουσία του την εορτή ο εκ Κύπρου Αρχιμανδρίτης Λάζαρος ο οποίος από τη νεότητά του βρισκόταν κοντά στις Αγρυπνίες, στις Πανήγυρεις του Αγίου Ορους και ως Βατοπαιδινός αδελφός τα πρώτα χρόνια ως φοιτητής στην Θεσσαλονίκη, και συνέψαλε μετά των αειμνήστων πατέρων, του γέροντος Κυπριανού και του γέροντος Θωμά.
Στο τέλος της Αγρυπνίας παρετέθη τράπεζα προς παρηγορία των πατέρων και των προσκυνητών όπου κατά τη διάρκεια της τραπέζης αφ εσπέρας μεν ανεγνώσθη ο βίος του Οσίου και Θεοφόρου πατρός Ιουστίνου του Ομολογητού του Σέρβου, στη δε πανηγυρική τράπεζα ανεγνώσθη ο πανηγυρικός λόγος του Αγίου Ιουστίνου συν πάσι τοις Αγίοις.
Η πνευματική πανδαισία τελείωσε με την ανάγνωση αυτού του θεολογικού λόγου και τη δεύτερη μέρα με την κτητορική Θεία Λειτουργία και το μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως την κτητόρων του Ιερού Ησυχαστηρίου.
Από την έρημο του Αγίου Ορους, οι πατέρες και οι συνεχιστές αυτής της σεμνής συνοδείας εύχονται υπέρ ειρήνης του κόσμου, διότι η Αγία μας Εκκλησία εύχεται πρώτα για την ειρήνη και μετά για την προσωπική υγεία του καθενός, αφού στη Θεία Λειτουργία η πρώτη ευχή είναι εν ειρήνη τω Κυρίω δεηθώμεν, υπέρ της άνωθεν ειρήνης και υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου. Ειρήνη στον κόσμο, ειρήνη στην πατρίδα και ειρήνη μέσα μας.

~  *  Αγάπη πρώτα στο Θεό μας , μετά στον εαυτόν μας και τέλος στον εχθρό μας ! Κι άν περισεύει στα Ζώα και τα Φυτά μας !

~*ΒΛΑΣΗΣ ΣΟΥΖΑΝΑ Σταμάτης 2 τορπίλη γάμος ΔΕΣΠΙΝΟΥΛΑ    2017-18: : https://youtu.be/fOX8Xy2KQQk .-

*Στέφανος Β Σ και εγγόνια υπόλοιπα  2018 ΑΡΦΑΡΑ:
 https://youtu.be/9dpV5E-b7ag .-

~ Σήμερα Δευτέρα στο νεκροταφείο Γλυφάδας στην Αθήνα 16-04-2018 ώρα 11,15 π.μ. παρευρέθηκα στην εξόδιο ακολουθία του πολυαγαπημένου μας ξέδελφου ,..και πραγματικού Α Ν Θ Ρ Ω Π Ο Υ ! Παναγιώτη Νικ . Μπούρα ! Ας είναι καλοτάξιδος , ελαφρύ το χώμα της Τερψιθέας -Γλυφάδας ! Θερμά Συλλυπητήρια στους δικούς του ανθρώπους και ιδιέτερα στην ηρώϊσσα συζυγό του Νίτσα Κουρκουλή-Μπούρα ! Δεν  σε ξεχνάμε εξάδελφε , που δεν υπάρχει Αρφαραίος που να ζητήθηκε και να μην τον εξυπηρέτησες εις βάρους ακόμη και του ίδιου του εαυτού σου ! Πάντα θα σε θυμάμαι ! Ας είναι αιωνία η μνήμη σου , για την Ανθρωπιά σου  ! Σ-Δ  Αρφαρά

~

*** Η Παναγία του «Άξιον Εστί» ευλόγησε το νέο Κέντρο Υγείας Αγίου Όρους (ΦΩΤΟ)

 
 ~ Η καθιερωμένη λιτανεία της εφέστιας εικόνας του Αγίου Όρους «Άξιον Εστί», που τελέστηκε χθες- Δευτερη ημέρα του Πάσχα-στις Καρυές, είχε μία ιδιαίτερα ξεχωριστή στιγμή.
* Η εικόνα πέρασε από το νέο Κέντρο Υγείας, για να ευλογήσει την έναρξη της λειτουργίας του, αφού ήδη έχει πραγματοποιηθεί η μεταφορά από τις παλαιές εγκαταστάσεις και έχει αρχίσει να λειτουργεί.
Κατά την στάση της εικόνας ο Επίσκοπος Αριανζού κ. Βαρθολομαίος διάβασε ειδική ευχή για να ευλογήσει το ξεκίνημα της λειτουργίας του Κέντρου.
~   Παρόντες ήταν ο Διευθυντής του Κέντρου ιατρός Σταύρος Κιλάρογλου και όλο το νοσηλευτικό και βοηθητικό προσωπικό, που εργάζεται στο Κέντρο Υγείας των Καρυών, εξυπηρετώντας τους Αγιορείτες πατέρες και τους πολυπληθείς προσκυνητές.











*** Ποτίζουμε την ελιά ορθολογικά χωρίς να πλημμυρίζουμε το έδαφος 

Η περίοδος επικονίασης στην ελιά, που διαρκεί περίπου 4-8 ημέρες, είναι η πιο κρίσιμη περίοδος για την καρπόδεση. Επηρεάζεται δε από τη θερμοκρασία που επικρατεί, την υγρασία του εδάφους και της ατμόσφαιρας, τη θρεπτική κατάσταση, την ποιότητα των ανθέων κ.λπ. Φέτος, η ανθοφορία τόσο στην Κορωνέικη όσο και στη Τσουνάτη είναι καλή.
Όπως επισημαίνει ο δρ. Κώστας Χαρτζουλάκης, επιστημονικός σύμβουλος του Ινστιτούτου Υποτροφικών Φυτών και Ελιάς, στον ΑγροΤύπο, «οι περιορισμένες βροχοπτώσεις σε συνδυασμό και με τις σχετικά υψηλές θερμοκρασίες και τους νότιους ανέμους δεν εξασφαλίζουν στις όψιμες περιοχές επαρκή υγρασία στο έδαφος των ελαιώνων για να εξασφαλισθεί καλή άνθηση και καρπόδεση».
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, αναφέρει ο ίδιος, για τις επόμενες ημέρες δεν αναμένονται βροχές και σε κάποιες περιοχές η θερμοκρασία θα ξεπεράσει τους 28οC.
«Γι’ αυτό στις περιοχές που η τελευταία βροχόπτωση ήταν μικρότερη από 10 χιλιοστά και η άνθηση της ελιάς συνεχίζεται ή δεν έχει αρχίσει η καρπόδεση, θα πρέπει να γίνει άμεσα μια άρδευση με 250-300 λίτρα νερό για κάθε δένδρο σε μία ή δύο δόσεις, ανάλογα με τη σύσταση του εδάφους, για να μετριασθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στην άνθηση-καρπόδεση από την ανομβρία. Η άρδευση αυτή, εκτός του ότι θα διατηρήσει την υγρασία του εδάφους και θα τροφοδοτεί τα φύλλα και τα άνθη με νερό, μειώνοντας τον κίνδυνο αφυδάτωσης, θα συμβάλλει και στην αύξηση της ετήσιας βλάστησης που θα φέρει την παραγωγή της επόμενης χρονιάς», προσθέτει.
Παράλληλα, ο κ. Χαρτζουλάκης συστήνει στους αγρότες να προσέξουν και να «μην πλημμυρίσουν το έδαφος», καθώς -όπως εξηγεί- «θα έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα λόγω έκπλυσης του αζώτου, που είναι απαραίτητο για την καλή καρπόδεση».
«Με δεδομένο ότι η φετινή χρονιά είναι ξηρή και πρέπει να υπάρξουν περιορισμοί στη χρήση του νερού, ας ελπίσουμε ότι θα υπάρξει η έκδοση του Δελτίου Άρδευσης, που θα ενημερώνει τους αγρότες σε εβδομαδιαία βάση για τις ανάγκες των καλλιεργειών σε νερό, όπως γινόταν μέχρι το 2014», καταλήγει ο Επιστημονικός Σύμβουλος του Ινστιτούτου Υποτροφικών Φυτών και Ελιάς.

*** Ξανά υποψήφια για τη ΝΟΔΕ ΝΔ Μεσσηνίας η Νατάσα Κυριακοπούλου

 

Την εκ νέου υποψηφιότητα της για τη θέση της Προέδρου της ΝΟΔΕ ΝΔ Μεσσηνίας, ανακοίνωσε με επιστολή της η Νατάσα Κυριακοπούλου. Όπως έχει γίνει γνωστό οι εκλογές για τις ΝΟΔΕ ΝΔ σ' όλη την Ελλάδα θα διεξαχθούν στις 13 Μαϊου και δικαίωμα ψήφου θα έχουν όλα τα εγγεγραμμένα και οικονομικώς ενήμερα μέλη του κόμματος.
Αναλυτικά η δήλωση υποψηφιότητας της Νατάσας Κυριακοπούλου:
Νεοδημοκράτισσες και Νεοδημοκράτες,
Οννεδίτισες και Οννεδίτες,
Δαπίτισες και Δαπίτες ,
περίπου πριν δυο χρόνια είχα την τιμή να αναλάβω την Προεδρία της ΝΟΔΕ Ν.Δ.Μεσσηνίας. Μιας οργάνωσης με μεγάλη και λαμπρή ιστορίακαθώς την έχουν υπηρετήσει άξιοι Πρόεδροι και μέλη, γι’ αυτόκαι διαχρονικά στο νομό μας η Ν.Δ. καταγράφει τα υψηλότερα ποσοστά της.
Είχα την τιμή να αναλάβω την Προεδρία αυτής της ιστορικής ΝΟΔΕ σε δύσκολες συνθήκες. Η Παράταξη μόλις είχε αναδείξει τον 2^ο εκλεγμένο Πρόεδρό της από τη βάση, τον Κυριάκο Μητσοτάκη,μετά από μια πολύμηνη εσωκομματική διαδικασία. Ταυτόχρονα στην Ελληνική κοινωνία είχε αναδειχθεί ο διχασμός, η μιζέρια και ο λαϊκισμός που πρέσβευε και πρεσβεύει το συνονθύλευμα της σημερινής κυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Από την πρώτη μου μόλις ανακοίνωση είχα επισημάνει τα αδιέξοδα στα οποία θα οδηγούσε τη Χώρα η σημερινή κυβέρνηση και ότι πάλι η Νέα Δημοκρατία, η Παράταξη των μεγάλων επιλογών για τη Χώρα, η Παράταξη που πάντα στάθηκε στη σωστή πλευρά της Ιστορίας θα κληθεί, για άλλη μια φορά, να βγάλει την Ελλάδα από το τέλμα. Είχα επίσης τονίσει την ανάγκη να συστρατευτούμε όλοι στον αγώνα του Κυριάκου Μητσοτάκη υπέρ της υπευθυνότητας, του ρεαλισμού, της αποτελεσματικότητας και της ειλικρίνειας στην Πολιτική.
Δύο μόλις χρόνια μετά και επαληθεύτηκα διπλά. Τα αδιέξοδα στα οποία έχει φέρει τη Χώρα η σημερινή κυβέρνηση είναι μεγάλα και πολλαπλά. Μόνος φάρος Ελπίδας, μόνη λύση για να ξαναβρεί η Ελλάδα την κανονικότητα είναι το ρεαλιστικό και αποτελεσματικό πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας και του Κυριάκου Μητσοτάκη. Η Ν.Δ. το απέδειξε το 2012-2014 και θα το ξανακάνει πράξη. Είναι η μόνη δύναμη που μπορεί γρήγορα και αποτελεσματικά να βγάλει τη Χώρα από την κρίση.
Όπως σε όλη την Ελλάδα, έτσι και στη Μεσσηνία δουλέψαμε αθόρυβα και αποτελεσματικά. Κάναμε μια νέα αρχή σε νέα γραφεία, οργανώσαμε δράσεις, αναδείξαμε και αναδεικνύουμε τα προβλήματα. Μεταδίδουμε ασταμάτητα σε όλο το Νομό το πρόγραμμά μας και είμαστε μία από τις καλύτερες ΝΟΔΕ όσον αφορά την εκλογική ετοιμότητά της. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή τη στιγμή στις δημοσκοπήσεις η αξιωματική αντιπολίτευση προηγείται με διψήφιο ποσοστό της κυβέρνησης και στη Μεσσηνία αυτό το ποσοστό είναι ακόμα μεγαλύτερο.
Μέσα από την καρδιά μου, θέλω να ευχαριστήσω όλα τα μέλη και τους φίλους της ΝΔ που συμβάλλουν σε αυτόν τον αγώνα. Θέλω τους ευχαριστήσω διπλά που στάθηκαν από την πρώτη στιγμήαρωγοί σε αυτήν την προσπάθεια, αλλά και που με στήριξαν στις αήθης και ανώνυμες προσωπικές επιθέσεις που δέχτηκα μέχρι και πρόσφατα. Έχω μάθει από τα φοιτητικά μου χρόνια να μάχομαι για αυτήν την παράταξη, στη ΔΑΠ, στην ΟΝΝΕΔ, στη ΝΔ, στο χώρο των Μηχανικών με τη ΔΚΜ και να φέρνω το καλύτερο αποτέλεσμα. Αυτό θα κάνω και στις επόμενες Εθνικές εκλογές καιτέτοιες άνανδρες συμπεριφορές δε με πτοούν.
Όσο και να μη θέλουν κάποιοι, η ΝΟΔΕ ΝΔ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ θα παραμείνει το προπύργιο της Παράταξης και στις επόμενες Εθνικές εκλογές.
Για τους παραπάνω λόγους, σας ζητώ να ανανεώσετε την κάρτα μέλους και να συμμετέχετε στις επικείμενες εσωκομματικές εκλογές για την ανάδειξη Προέδρου και μελών στη ΝΟΔΕ και στις ΔΗΜΤΟ του νομού.
Σας ζητώ να ανανεώσετε την εμπιστοσύνη σας προς το πρόσωπό μου, να συνεχίσουμε τον αγώνα για τη συνδιαμόρφωση μιας καλύτερης μέρας για τη Μεσσηνία, την Παράταξη, αλλά πρωτίστως για τη Χώρα.
Με εκτίμηση,  Νατάσσα Κυριακοπούλου   Πρόεδρος ΝΟΔΕ Μεσσηνία

***  Επέκταση Δημοτικού Σχολείου και Νηπιαγωγείου στον Άρι

 

Από το Δημοτικό Συμβούλιο Καλαμάτας εγκρίθηκε, στην προχθεσινή του συνεδρίαση, η υποβολή πρότασης για χρηματοδοτική ένταξη του αντικειμένου της μελέτης του έργου «Επέκταση Δημοτικού Σχολείου και Νηπιαγωγείου στην Τοπική Κοινότητα Άριος» στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Πελοπόννησος 2014-2020» του ΕΣΠΑ, με Άξονα Προτεραιότητας 2Β «Υποδομές Υποστήριξης Ανθρώπινου Δυναμικού» και τίτλο Πρόσκλησης: «Αναβάθμιση των υποδομών Α/βάθμιας & Β/βάθμιας Εκπαίδευσης – Κτηριακές Υποδομές». Για τη συμπλήρωση του φακέλου του έργου, ανατέθηκε σε ιδιώτη μελετητή η εκπόνηση γεωλογικής - γεωτεχνικής μελέτης, με κάλυψη της δαπάνης από Δημοτικούς Πόρους.
Η εν λόγω παρέμβαση, προϋπολογισμού 950.000 ευρώ με το ΦΠΑ, αφορά στην κατασκευή προσθήκης κατ' επέκταση και καθ' ύψος διώροφης οικοδομής με υπόγειο, προς χρήση τόσο του Δημοτικού Σχολείου, όσο και του Νηπιαγωγείου Άριος.
 Στο κτήριο προσθήκης, το υπόγειο, επιφάνειας 265,68 τετραγωνικών μέτρων, θα χρησιμοποιείται ταυτόχρονα από το Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό Σχολείο ως χώρος βοηθητικών χρήσεων (αποθήκες, αρχείο, λεβητοστάσιο).
Το ισόγειο θα έχει εμβαδόν 350,41 τετραγωνικά μέτρα και από αυτό θα χρησιμοποιείται επιφάνεια 331,92 τετρ. μέτρων από το Νηπιαγωγείο και 18,49 τετρ. μέτρων από το Δημοτικό Σχολείο για τη δυνατότητα κάθετης κίνησης (διάδρομος και ανελκυστήρας).
Ο Α΄ όροφος, συνολικής επιφάνειας 207,70 τετραγωνικών μέτρων, θα χρησιμοποιείται μόνο από το Δημοτικό Σχολείο και η πρόσβαση σε αυτόν θα πραγματοποιείται από ευρύχωρη εξωτερική σκάλα, από οπλισμένο σκυρόδεμα, εκτός του ανελκυστήρα.

*** Συνελήφθη 39χρονος στην Καλαμάτα με όπλα και ναρκωτικά με τη βοήθεια του σκύλου της αστυνομίας!

 

Σε βάρος του σχηματίσθηκε δικογραφία για παράβαση των νομοθεσιών για τα ναρκωτικά και τα όπλα
 Πραγματοποιήθηκαν έρευνες με τη συνδρομή αστυνομικού σκύλου ανίχνευσης ναρκωτικών, κατά τις οποίες κατασχέθηκαν -386,2- γραμμάρια κάνναβης, γεμιστήρας πολεμικού τυφεκίου και τσιγαριλίκι κάνναβης 
 Συνελήφθη, σήμερα (16.4.2018) το μεσημέρι, στην Καλαμάτα Μεσσηνίας, από αστυνομικούς της Υποδιεύθυνσης Ασφαλείας Καλαμάτας, σε συνεργασία με αστυνομικούς του Τμήματος Δίωξης Ναρκωτικών της Υποδιεύθυνσης Ασφαλείας Καλαμάτας, 39χρονος ημεδαπός, για παράβαση των νομοθεσιών για τα ναρκωτικά και τα όπλα.
  Ειδικότερα, σήμερα (16.4.2018) το μεσημέρι, ύστερα από κατάλληλη αξιολόγηση και αξιοποίηση στοιχείων και μετά από οργανωμένη αστυνομική επιχείρηση, αστυνομικοί των παραπάνω υπηρεσιών, με την συνδρομή αστυνομικού σκύλου ανίχνευσης ναρκωτικών, πραγματοποίησαν έρευνες στην οικία του 39χρονου, στην Καλαμάτα Μεσσηνίας, αλλά και σε αποθήκη ιδιοκτησίας του, σε τοπική κοινότητα του Δήμου Καλαμάτας Μεσσηνίας, όπου βρήκαν συνολικά και κατέσχεσαν:

• ποσότητες κάνναβης, συνολικού βάρους -386,2- γραμμαρίων,
• γεμιστήρα πολεμικού τυφεκίου και
• τσιγαριλίκι κάνναβης.

Ο 39χρονος θα οδηγηθεί στον κ. Εισαγγελέα Πρωτοδικών Καλαμάτας.
  Η αστυνομική έρευνα και το προανακριτικό έργο, διενεργούνται από το Τμήμα Δίωξης Ναρκωτικών της Υποδιεύθυνσης Ασφαλείας Καλαμάτας.

***  Συνέντευξη της Μάρως Δούκα στο «Θάρρος»

 

«Ο συγγραφέας δίπλα στον άνθρωπο, αλλά στο δικό του ύψωμα, να παρατηρεί συμπονετικά και να αναπλάθει με κριτική διάθεση»
   Πόσο επίκαιρη μπορεί να είναι για μια τοπική εφημερίδα η συνέντευξη μιας συγγραφέως, ακόμα κι αν συγκαταλέγεται στις κορυφαίες, πολλές μέρες μετά την εκδήλωση προς τιμήν της (14/3); Αυτό το ερώτημα με βασάνιζε από την πρώτη στιγμή (19/3) που τη ζήτησα με e-mail από την κα Μάρω Δούκα έως τη στιγμή (11/4) που μου έστειλε απαντημένες 16+1 ερωτήσεις.
Πρώτη δουλειά να καταμετρήσω τις λέξεις: 1.800… Συν ο πρόλογος! Δηλαδή δισέλιδο... Τις διάβασα… απνευστί και ήταν αρκετό για να διαλυθεί κάθε αμφιβολία, επιβεβαιώνοντας την προσδοκία ότι η κα Δούκα είναι από τους ανθρώπους που συγκαταλέγονται στο πνευματικό μας κεφάλαιο και έχουν «κάτι να πουν», πετυχαίνοντας το στόχο που ήταν να κεντρίσει τον προβληματισμό μας, να μας φωτίσει γωνιές, να μας δείξει ένα άλλο επίπεδο πέρα από το καθημερινό.
Μαζί με το γοητευτικό της τρόπο και μάλιστα στην αυτούσια γραφή της, κάθε αφορμή επικαιρότητας είναι, λοιπόν, περιττή, για να «φιλοξενήσουμε» τη βραβευμένη Χανιώτισσα συγγραφέα, που δε χρειάζεται άλλες συστάσεις.
Οκ και από τον κ. Δημήτρη, τον αρχισυντάκτη. Επιβεβαίωση και από την πιο ειδική, τη διορθώτριά μας την Αναστασία, η οποία είχε άλλωστε μελετήσει Μάρω Δούκα στο Πανεπιστήμιο. «Διαβάζεται… νερό» ή κάτι τέτοιο «παρά τα πολλά κόμματα, που κανονικά κόβουν τη ροή».
Φυσικά, τελικός κριτής είναι πάντα ο αναγνώστης. Εσείς…
 -«44 χρόνια στο πηδάλιο της γραφής» ήταν ο τίτλος της εκδήλωσης προς τιμήν σας στην Καλαμάτα στις 14 Μαρτίου. Ποιες οι εντυπώσεις σας, κυρία Δούκα, από εκείνη τη βραδιά στο αμφιθέατρο «Νικόλαος Πολίτης» του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και την πόλη μας;
  Βαθιά συγκίνηση, χαρά, ταραχή, ευγνωμοσύνη για τη συμμετοχή του κόσμου. Τα χαμογελαστά μάτια πάνω μου ήταν σαν «χάδι», αλλά και επιβεβαίωση πως όλα αυτά τα χρόνια μου στο γράψιμο έπιασαν τόπο. Γι’ αυτό και ευχαριστώ θερμά τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη και το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου που διοργάνωσαν την εκδήλωση. Ιδιαιτέρως ευχαριστώ τη Νινέτα Σωτηράκη, τη Στέλλα Καρλαύτη, την Τιτίκα Καραβία. Και βέβαια, τον αντιπρύτανη Γιώργο Ανδρειωμένο, τον κοσμήτορα Αλέξιο Σαββίδη, τον πρόεδρο του Τμήματος Φιλολογίας Βασίλειο Κωνσταντινόπουλο.
Και κάτι ακόμη. Από χρόνια πολλά, μην πω από τότε που χορεύαμε στα Χανιά το «Σαν πας στην Καλαμάτα», αγαπώ την πόλη σας, χαίρομαι την απλωσιά και τον ορίζοντά της, εκτιμώ πολύ τους Καλαματιανούς, έχω φίλες εδώ, διάβασα αυτές τις μέρες και το συναρπαστικό βιβλίο «Δέντρα, πολλά δέντρα» της πανάξιας Καλαματιανής Ρούλας Γεωργακοπούλου…
 -Τι σας έκανε να ξεχωρίσετε και να καταξιωθείτε ως συγγραφέας;
Μπορώ να το ξέρω; Υποθέσεις μόνο. Ίσως ήταν η συγκεκριμένη στιγμή της εμφάνισής μου στα γράμματα με το πρώτο μου βιβλίο «Η πηγάδα», Χριστούγεννα του 1974. Έπειτα από την επταετή δικτατορία, πρώτη χρονιά της Μεταπολίτευσης. Το θέμα μου (η περιπέτεια μιας φοιτήτριας, η ταλαιπωρία της στη Γενική Ασφάλεια και στις Φυλακές Αβέρωφ, σε συνδυασμό με την παιδική της ηλικία στη μεταπολεμική Ελλάδα) πιθανόν, σε πρώτο επίπεδο, να επηρέασε θετικά τον αναγνώστη, να τον συγκίνησε. Από εκεί κι έπειτα, όμως, από βιβλίο σε βιβλίο, θέλω να πιστεύω ότι, καθώς αναζητούσα τη δυνατότητά μου να εκφραστώ με το δικό μου τρόπο, έχοντας πάντα στη σκέψη μου τους συγγραφείς που υπήρξαν πριν από μένα, κέρδιζα λίγο λίγο την εκτίμηση εκείνου του αναγνώστη που έχει απαιτήσεις από τη λογοτεχνία. Αν μη τι άλλο, ήταν, πιστεύω, εμφανής η προδιάθεσή μου να υπηρετήσω με σεβασμό τη θέση του συγγραφέα στην κοινωνία και στην εποχή του. Ούτε καταγραφέας διασκεδαστής ούτε απόμακρος ομφαλοσκόπος. Δίπλα στον άνθρωπο, αλλά και λίγο πιο ψηλά, ελάχιστα, στο δικό του ύψωμα, να παρατηρεί συμπονετικά και να αναπλάθει με κριτική διάθεση.
  -Τι κερδίσατε, τελικά, μέσα από τη συγγραφή;
Θα έλεγα ότι άρχισα να καταλαβαίνω αλλιώς τον άνθρωπο, να τον συμπονώ. Και μέσα από αυτή την κατανόηση έχω την αίσθηση ότι έγινα καλύτερος άνθρωπος… Και κάτι ακόμη, πολύ ουσιαστικό για μένα, μέσα από τη γραφή-συγγραφή μπόρεσα να ισορροπήσω, στο πλαίσιο βέβαια του δυνατού, και ως άνθρωπος, να δώσω νόημα και αιτία και αφορμή στην καθημερινότητά μου. Και είμαι ευγνώμων, γιατί μέσα από το γράψιμο και τις ευνοϊκές, να το πω έτσι, συγκυρίες, μπόρεσα μετρημένα βέβαια, να βιοποριστώ. Είναι μεγάλη ευχαρίστηση, ευλογία, θα έλεγα, να αμείβεσαι κάνοντας κάτι που έτσι κι αλλιώς σ’ ευχαριστεί και προσπαθείς να το κάνεις όσο πιο καλά μπορείς.
  -Αν δεν καταφέρνατε να κάνετε το γράψιμο και επάγγελμα, τι άλλο θα μπορούσατε να κάνετε στη ζωή σας τόσο καλά και με ανάλογη αγάπη;
Αυτό που, κυρίως, μ’ ευχαριστούσε από μικρή ήταν να φτιάχνω κάτι με τα χέρια μου, να σκάβω, ας πούμε, και να ανοίγω αυλάκια στο χώμα, να ποτίζω τα φασολάκια το καλοκαίρι στο χωριό της μητέρας μου και να μην αφήνω ούτε μια σταγόνα από το λιγοστό νερό να πάει χαμένη, να αρμέγω επιδέξια τις προβατίνες…
Κι όταν παραμεγάλωσα, μου άρεσε να κάθομαι στον αργαλειό, μαθήτευσα και ως μοδιστρούλα… Πολύ με συγκινούσε να κόβω υφάσματα και να ράβω φούστες, φορέματα. Έπειτα ξέκοψα από όλα αυτά. Τα τελευταία χρόνια, όμως, χωρίς να μετανιώνω που έγινα συγγραφέας, πολύ θα το ήθελα να έχω γίνει μαραγκός. Να δουλεύω το άμορφο ξύλο και να του δίνω μορφή, να φτιάχνω καρέκλες, τραπέζια, βιβλιοθήκες… Δεν αστειεύομαι, γενικώς θαυμάζω τους τεχνίτες. Τους θεωρώ πιο αυτάρκεις από τους «γραφιάδες».
Σημασία έχει, πάντως, όπως το καλοσκέφτομαι, ότι και ως μυθιστοριογράφος «κόβω και ράβω», δουλεύω με τις λέξεις και φτιάχνω, ας το πω έτσι, ιστορίες… Επομένως, ζημιωμένη δε βγήκα.
  -Υπάρχουν κάποια θέματα που θα θέλατε να κάνετε βιβλίο και για διάφορους λόγους δεν έγιναν ή ίσως γίνουν στο μέλλον;
Συνήθως, και μη φανεί υπερβολή, το θέμα είναι αυτό που με διαλέγει, χωρίς να το έχω προαποφασίσει, έρχεται και με βρίσκει και λίγο λίγο μου δείχνει το δρόμο, μου επιβάλλει τους όρους του. Κι αυτό συμβαίνει χρόνια τώρα. Προτού καν τελειώσω ένα βιβλίο, μέσα από τη δοκιμασία της συγγραφής του προκύπτει το επόμενο θέμα, χωρίς να το έχω ακριβώς συνειδητοποιήσει, για το επόμενο βιβλίο… Γι’ αυτό και έχω την αίσθηση εδώ και σαράντα τέσσερα χρόνια ότι γράφω πάντα, κάθε φορά και αλλιώς, το ίδιο βιβλίο…
 -Ποιο βιβλίο «ζηλέψατε» και ίσως με αυτό ταυτιστήκατε και είπατε «αυτό θα ήθελα να το έχω γράψει εγώ!»;
Μικρή, στα χρόνια της εφηβείας, ονειρευόμουν τα βιβλία του Ξενόπουλου, του Καζαντζάκη, του Καραγάτση. Είχα προσπαθήσει να μιμηθώ τον Ξενόπουλο, έγραφα πεζοτράγουδα που θύμιζαν Καζαντζάκη, ως φοιτήτρια είχα γοητευτεί από τον Τσίρκα αλλά και τον Χατζή, τον Κοσμά Πολίτη, τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη, τον Παπαδιαμάντη, τον Βιζυηνό… Σταθερή αγάπη μου πάντα το μυθιστόρημα «Τα σταφύλια της οργής» του Στάινμπεκ, δέος απέναντι στον Φλομπέρ, τον Ντοστογιέφσκι, τον Τόμας Μαν, τον Προυστ, τον Φώκνερ και τόσους άλλους. Πιο ώριμη αγάπησα πολύ τον Τολστόι…
Ως συγγραφέας τελευταία θαύμασα τον Ίταλο Καλβίνο… Αλλά ποτέ δε ζήλεψα βιβλίο, δε θα είχε κανένα νόημα. Είχα πάντα συναίσθηση των δυνατοτήτων μου, από μικρή ήμουν σε θέση να διακρίνω και να σέβομαι τα όριά μου. Να λέω ως εδώ μόνο μπορώ, θα κάνω αυτό που μπορώ, όσο πιο καλά μπορώ... κι αυτό αρκεί για να είμαι ευγνώμων…
 -Οι ψυχολόγοι λένε ότι μέχρι τα πρώτα 7 χρόνια ο χαρακτήρας ενός ατόμου έχει διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό. Τι θεωρείτε ότι καθόρισε εσάς, είτε σε αυτά τα πρώτα χρόνια είτε αργότερα;
Μάλλον η αρρώστια και ο θάνατος του πατέρα μου. Από πολύ νωρίς, από τα δέκα μου, βρέθηκα στην ανάγκη να «αναλάβω» το σχεδιασμό, τον προγραμματισμό της ζωής μου. Έπρεπε εξάπαντος να μάθω γράμματα για να συναντήσω το μέλλον μου…
 -Θυμάστε κάτι ως ιδιαίτερα συγκινητικό ή ξεχωριστά εγκωμιαστικό από αναγνώστες σας;
Τα πρώτα χρόνια με συγκινούσε, όταν μου έλεγαν, ακόμη και πιο μεγάλοι από μένα στην ηλικία, ότι ενηλικιώθηκαν πνευματικά με το πρώτο μου μυθιστόρημα, την «Αρχαία σκουριά». Τώρα πια, με δεκαέξι βιβλία στις αποσκευές μου, δεν μπορώ να πω ότι συγκινούμαι… Χαίρομαι πάντως. Μην είμαι, είπαμε, και αχάριστη…
 -Υπάρχει χώρος για νέους συγγραφείς που έχουν κάτι να πουν σε μια εποχή που οι εκδόσεις βιβλίων είναι καταιγιστικές;
Πάντα υπάρχει χώρος για νέους συγγραφείς, διότι πάντα υπάρχει ένα «κενό» που αναζητά την κάλυψή του… Κι ας κυκλοφορούν εκατοντάδες βιβλία, το βιβλίο που πραγματικά αξίζει, αυτό που κάτι έχει να πει, θέλω πάντα να πιστεύω, δε θα πάει χαμένο, αργά ή γρήγορα ο συγγραφέας που σέβεται και τον εαυτό του και τη δουλειά του θα βρει το δρόμο του και θα δικαιωθεί… κόντρα στις ευκολίες και τα αναμασήματα του καιρού…
 -Γιατί γενικώς οι σχέσεις των ανθρώπων πάσχουν, χωρίς να βελτιώνονται και ίσως να χειροτερεύουν στις μέρες μας;
Οι ανθρώπινες σχέσεις πάντα ήταν δύσκολες. Παλαιότερα, όμως, αυτή τη δυσκολία την κρατούσαν ανομολόγητη μέσα τους οι άνθρωποι και τη διαχειρίζονταν σιωπηλά με άλλη υπομονή, άλλες αντοχές, άλλη κατανόηση. Στις ημέρες μας όλοι διεκδικούμε τα δικά μας χωρίς να υπολογίζουμε τον άλλον που διεκδικεί κι αυτός τα δικά του, και χωρίς, προπαντός, την προδιάθεση, έστω, να αναγνωρίσουμε το όποιο δίκιο του. Ξεχνούμε πως παίρνουμε από τον άλλον ως αντίδωρο μόνο ό,τι είμαστε σε θέση να του δώσουμε…
 -Ποια είναι τα «συστατικά» που έκαναν το δικό σας γάμο να κρατήσει στο χρόνο;
Μεγάλο ρόλο, πέρα από τα αυτονόητα, την αγάπη και τη σύμπνοια, πρέπει να έπαιξε ο χαρακτήρας μας. Και οι δυο μας με διάθεση αλληλοκατανόησης και αλληλοσεβασμού. Κι αυτό πάει να πει ότι ποτέ δεν αφήναμε για πολύ να μας δηλητηριάζει η καθημερινότητα με τη μουρμούρα, τις μικρότητες, τις ανάγκες της. Κι οι δυο μας είχαμε και έχουμε πολύ εύκολη τη συγγνώμη, την υποχώρηση, την αναγνώριση του όποιου λάθους μας…
 -Πώς είναι η σχέση σας με το γιο σας; Τι συμβουλεύετε τους νέους γονείς;
Να πω καλή; Θα το πω, αλλά και μ’ ένα τρέμουλο μέσα μου. Σίγουρα έκανα κι εγώ τα σφάλματα και τα λάθη που καιροφυλακτούν την κάθε μάνα… Και τι να συμβουλεύσω; Η «τέχνη» του γονιού δε διδάσκεται. Μαθαίνεται μόνο, όσο μπορεί να συμβεί και αυτό, αργά και με κόπο. Αν θα είχα, πάντως, κάτι να συμβουλεύσω, θα ήταν το «Μέτρον άριστον», ούτε αυταρχικός να είναι ο γονιός, ούτε όμως και υποχωρητικός. Ούτε προστατευτικός, ούτε όμως και αδιάφορος… γίνεται αυτό; Και με ειλικρινή, ανιδιοτελή πάντα διάθεση αποδοχής και εκτίμησης. Το παιδί, πρωτίστως, θα πρέπει να κερδίσει τον αυτοσεβασμό του…
 -Τι σας έμαθε η συμβίωση με την Τριολέ;
Αχ, η Τριολέ… Ήταν η σκυλίτσα μας, ένα πανέμορφο, ισχυρογνώμον και αγαπησιάρικο κόκερ. Πέθανε εκεί γύρω στα δώδεκά της. Τι μας έμαθε η συμβίωση μαζί της; Πρώτα πρώτα την αφοσίωση. Η Τριολέ ήταν απαιτητική, μας ήθελε διαρκώς δίπλα της, θύμωνε μαζί μας, αλλά και μας υπεραγαπούσε… Τα μάτια της, το βλέμμα της δεν μπορώ να το ξεχάσω, και γενικά, εδώ που τα λέμε, όλων των ζώων το βλέμμα, είναι τόσο άδολο, τόσο παρακλητικό, αλλά και τόσο μοιρολατρικό… Να σας πω, όποιος δεν έχει αγαπήσει έστω κι ένα ζώο στη ζωή του, δεν ξέρει τι ακριβώς είναι η αγάπη…
Τότε που ήταν να τη βαφτίσουμε, ο δεκάχρονος γιος μας (που κάπου είχε διαβάσει ότι τα σκυλιά αναγνωρίζουν το ρο και λάμδα) σε συνδυασμό και με το ποδοσφαιρικό επιφώνημα ολέ… ολέ… ολέ… τη φώναζε αστεία Ολέ. Και σιγά σιγά το Ολέ έγινε Τριολέ, μιας και ήταν τόσο ξεχωριστή και τόσο «ισχυρογνώμων» όσο και η πανέμορφη ποιήτρια Έλσα Τριολέ!
  -Πιστεύετε στις καρμικές διαδρομές και συναντήσεις;
Αν με την έκφραση καρμική συνάντηση εννοούμε την αυθόρμητη και με την πρώτη ματιά συμπάθεια ή αντιπάθεια για έναν άνθρωπο που μόλις γνωρίζουμε… ναι, θα έλεγα ότι ισχύει αυτό στη ζωή μας. Από εκεί και πέρα, όμως, δεν είμαι σε θέση, κι ούτε θα είχα τη διάθεση, για να είμαι ειλικρινής, να εμβαθύνω…
 -Ποια είναι σχέση σας με το Θεό;
Δε θα έλεγα ότι είμαι άθεη. Απ’ την άλλη, όμως, δυστυχώς για μένα, δεν έχω κάπου να προσευχηθώ. Την όποια ελπίδα πρέπει να την αντλήσω από μέσα μου και από τη βαθιά πίστη μου ότι ο κάθε άνθρωπος κουβαλάει έναν μικρό θεό μέσα του.
  -Άξιζαν, τελικά, τόσοι αγώνες στα οδοφράγματα; Οι αγώνες συνεχίζονται ή ο δυτικός άνθρωπος είναι καλά βολεμένος για να σηκωθεί από τον καναπέ;
Χαμένο τίποτα δεν πάει, κάθε εποχή έχει τους δικούς της αγώνες, τις δικές της σιωπές, παύσεις, απογοητεύσεις, αγραναπαύσεις… και πάλι από την αρχή! Έτσι από αιώνες προχωράει ο άνθρωπος. Όσο για το δυτικό άνθρωπο, δε νομίζω ότι κάθεται βολεμένος στον καναπέ… Παραιτημένος ίσως, απογοητευμένος, μουδιασμένος. Η πορεία της ανθρωπότητας, ξέρετε, δε μετριέται με τους δικούς μας χρόνους… Έπειτα από πενήντα ή εκατό ή διακόσια χρόνια πώς θα μιλούν οι επερχόμενοι για μας;
  -Πώς «βλέπετε» το μέλλον της ανθρωπότητας και της χώρας μας;
Δεν μπορώ να το δω… Πέρα από την όποια βεβαιότητά μας για τη ζωή που προχωράει, όπως προχώρησε εκατοντάδες χρόνια τώρα και πάντα προχωράει με τις δικές της ανάγκες, τις δικές της συγκυρίες, τα δικά της δεδομένα, τις ελπίδες και το πείσμα της, κάθε φορά, τι άλλο θα μπορούσαμε να πούμε; Ούτε προφήτες είμαστε ούτε μάντεις…
-Ευγενέστατη και δοτική η κα Μάρω στην επικοινωνία μας από την πρώτη στιγμή, ιδιαίτερα προσηλωμένη και προσεκτική σε κάθε ηλεκτρονικό μήνυμα που ανταλλάξαμε, ένιωσα ότι απάντησε σε κάθε ερώτηση με φροντίδα και αφοσίωση.
Την ευχαριστώ από καρδιάς…
**
  Της Χριστίνας Ελευθεράκη

*** Ο καιρός αύριο Τρίτη στην Καλαμάτα 

O καιρός στην πόλη της Καλαμάτας για αύριο Τρίτη 17/4/2018 προβλέπεται αίθριος, στο μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας.
Κατά τη διάρκεια των νυχτερινών ωρών ο ουρανός θα είναι κυρίως καθαρός, με κάποιες σποραδικές νεφώσεις.
Η ημέρα θα ξεκινήσει και θα κυλήσει με ηλιοφάνεια και κάποιες σποραδικές νεφώσεις.
Η θερμοκρασία θα σημειώσει μικρή πτώση και θα κυμανθεί από 14 έως 22 βαθμούς Κελσίου.
Η υγρασία θα κυμανθεί από 45-75%
Οι άνεμοι αρχικά θα πνέουν ασθενείς, από Β-ΒΑ διευθύνσεις, με ένταση 1-2 μποφόρ, το πρωί θα στραφούν σε Δ-ΒΔ, με ένταση 1-2 μποφόρ, τις πρώτες μεσημβρινές ώρες θα στραφούν σε Ν-ΝΔ, με ένταση 2-3 μποφόρ και το βράδυ θα στραφούν σε Β-ΒΑ, με ένταση 1-2 μποφόρ.
Θα συνεχιστεί η συγκέντρωση φορτίου αφρικάνικης σκόνης σαχαριανής προέλευσης, σε μέτριες ποσότητες, με αποτέλεσμα να επικρατεί θολούρα στην ατμόσφαιρα.
Επιμέλεια: Κώστας Μενούνος (Κώστας_Καλαμάτα) για το kalamata.meteoclub.gr/

***  Εκτός κινδύνου η κοπέλα (φωτογραφίες και βίντεο)

 

 

 

Παρότι ανάμεσα στο δρόμο και στην άκρη του γκρεμού υπάρχει μια απόσταση, αυτή φάνηκε ότι δεν ήταν ικανή να σταματήσει την πορεία του αυτοκινήτου που κατέληξε χθες το βράδυ στη θάλασσα.
Ο τραγικός απολογισμός αυτής της πτώσης ήταν ο θανάσιμος τραυματισμός ενός 21χρονου και ο τραυματισμός μιας 19χρονης που νοσηλεύεται με κατάγματα στο Νοσοκομείο.
Να σημειωθεί ότι εντύπωση προκαλεί στους άνδρες της Τροχαίας ότι στο οδόστρωμα δεν υπάρχουν ίχνη φρεναρίσματος, ενώ αυτή τη στιγμή ο δρόμος προς Κιτριές είναι κλειστός, αφού γερανός επιχειρεί να ανασύρει το αυτοκίνητο από τη θάλασσα.
  Η ανακοίνωση της Αστυνομίας
Εκτροπή οχήματος με θανάσιμο τραυματισμό ατόμου
Χθες (15.4.2018) το βράδυ, σε τοπική κοινότητα του Δήμου Καλαμάτας Μεσσηνίας, Ι.Χ.  επιβατηγό όχημα που οδηγούσε 21χρονος ημεδαπός και στο οποίο επέβαινε 19χρονη ημεδαπή, εξετράπη της πορείας του και κατακρημνίστηκε, καταλήγοντας στη θάλασσα, με αποτέλεσμα τον τραυματισμό του 21χρονου και της 19χρονης. Τραυματίες μεταφέρθηκαν στο Γενικό Νοσοκομείο Καλαμάτας, όπου λίγες ώρες αργότερα, ο 21χρονος υπέκυψε στα τραύματα του. Προανάκριση διενεργεί το Τμήμα Τροχαίας Καλαμάτας.
Βουτιά θανάτου σε γκρεμό στη Μικρή Μαντίνεια- Νεαρός έχασε τη ζωή του

Video: Θανατηφόρο τροχαίο στην Καλαμάτα- 15-4-2018 , https://youtu.be/J2XmEPZOZ20  .-

Βίντεο 2 :Θανατηφόρο Καλαμάτα 15-4-2018  , https://youtu.be/tPoGYq_48NA .-

 

*** Πεζόδρομοι της… συμφοράς στο κέντρο της Καλαμάτας

 

Ιατροπούλου – Αντωνοπούλου - Μητροπέτροβα
   Όταν είδε το φως της δημοσιότητας η εξαγγελία της Δημοτικής Αρχής για τη μερική πεζοδρόμηση των οδών Ιατροπούλου, Αντωνοπούλου και Μητροπέτροβα, οι περισσότεροι από τους δημότες της Καλαμάτας και δη οι κάτοικοι εξέφρασαν την ικανοποίησή τους, έστω κι αν "ξεβολεύονταν"  με τη μείωση του χώρου στάθμευσης των αυτοκινήτων τους. Όσο μεγαλύτερο δημόσιο χώρο δίνουμε στους πολίτες, τόσο καλύτερο ολιστικό περιβάλλον θα έχουν.
Βέβαια, μπορεί όλα να άρχισαν με τις καλύτερες των προθέσεων, αλλά η συνέχεια "κρύβει πόνο και δάκρυα" για τους χρήστες των συγκεκριμένων χώρων. Σήμερα, η οδός Ιατροπούλου έχει μετατραπεί σε "φραπεζόδρομο", με αποτέλεσμα ο δημόσιο χώρος να έχει εξαφανιστεί. Και δεν είναι μόνο αυτό.
Μπορεί η ανάπτυξη επιχειρήσεων υγειονομικού ενδιαφέροντος να έφερε εργασία και κόσμο στην περιοχή, αλλά οι ιδιοκτήτες των καταστημάτων με τα καθημερινά βραδινά ντεσιμπέλ της μουσικής που παίζουν έχουν στείλει πολύ κόσμο στα φαρμακεία, προκειμένου να προμηθευτεί ηρεμιστικά χάπια.
Οι συνεχείς εκκλήσεις προς την Αστυνομία για τη μουσική τις περισσότερες φορές δεν πιάνουν τόπο, αφού και ο αριθμός των αστυνομικών δεν επαρκεί, αλλά και οι ίδιοι, κατά τη διάρκεια της βάρδιάς τους έχουν να αντιμετωπίσουν δυσκολότερα προβλήματα.
Στην οδό Αντωνοπούλου το πρόβλημα είναι διαφορετικό. Ο πεζόδρομος έχει μετατραπεί σε χώρο παρκαρίσματος και διέλευσης πάσης φύσεως αυτοκινήτων, με αποτέλεσμα, κάποιες φορές να ελλοχεύει κίνδυνος και για τη σωματική ακεραιότητα, ιδιαίτερα των μικρών παιδιών, που χρησιμοποιούν τον πεζόδρομο για να διασκεδάσουν. Μπορεί ο δήμος Καλαμάτας να έχει λάβει όλες τις προβλεπόμενες αποφάσεις για την αυστηρή τήρηση του ωραρίου φόρτο - εκφόρτωσης και εφοδιασμού ορισμένων καταστημάτων, αλλά αυτό ισχύει μόνο στα χαρτιά.
Μάλιστα, αν δεν υπήρχαν και ορισμένοι επαγγελματίες που επιμένουν να φροντίζουν τα λουλούδια της περιοχής, να προσπαθούν να επιδιορθώσουν τα καθιστικά και να καθαρίσουν τον πεζόδρομο, η αισθητική του χώρου θα ήταν πολύ χειρότερη.
Η ανέγερση, δε, οικοδομής που υλοποιείται στον πεζόδρομο κάνει τα πράγματα χειρότερα, αν και απ' ότι γνωρίζουμε έχει εκδοθεί νόμιμη άδεια. Μέχρι πρότινος, όμως, τα φορτηγά έμπαιναν και έβγαιναν στον πεζόδρομο, ενώ, με τη διαμόρφωση που έχει τώρα η περιοχή αμφιβάλουμε αν μπορεί να διέλθει κάποιο ασθενοφόρο ή πυροσβεστικό όχημα.
Βέβαια, μετά τις συνεχείς οχλήσεις από τους πολίτες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή επανατοποθετήθηκαν οι μπάρες εισόδου στον πεζόδρομο, οι οποίες είχαν αφαιρεθεί - άγνωστο από ποιους-, αλλά… στοιχηματίζουμε, ότι δεν πρόκειται να "αντέξουν" για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εδώ, ευτυχώς, τα δύο καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, που δραστηριοποιούνται, πράττουν τα νόμιμα και κάτι παραπάνω.
Τέλος, ανάλογη κατάσταση υπάρχει και τον πεζόδρομο της Μητροπέτροβα. Οχήματα κάθε είδους και αυτοκίνητα ανεβοκατεβαίνουν όποτε θέλουν, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια κατάσταση χάους.
Όμως, σε ποιον ανήκει τελικά ο δημόσιος χώρος; Η ερώτηση είναι φυσικά ρητορική, αφού για κάθε νοήμονα πολίτη είναι προφανές ότι ο δημόσιος χώρος ανήκει σε όλους – προσοχή, η χρήση της λέξης «δήμος» γίνεται με την αρχαιοελληνική έννοια, του λαού.
Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να πείσεις ανθρώπους που γαλουχήθηκαν με υπέρτατη αξία τον ατομικισμό, που θεοποίησαν την ιδιοκτησία, που βλέπουν τον κόσμο μέσα από εγωκεντρικούς φακούς και μετρούν την αξία της ύπαρξής τους με βάση τα όσα μπορούν να οικειοποιηθούν –όπως, ας μη γελιόμαστε, είναι πολλοί Έλληνες– να μοιραστούν αυτά που αυθαίρετα όρισαν σαν δικά τους.
 Δυστυχώς αυτή η πρακτική και η συμπεριφορά διαστρέφει την αντίληψη και επηρεάζει την άποψη και των υπολοίπων για την αξία και τον τρόπο χρήσης του δημόσιου χώρου, στον οποίο θα μπορούσαν ιδανικά να συνυπάρχουν όλοι οι πολίτες, με αλληλοσεβασμό, αλληλεγγύη, ανεκτικότητα, δημιουργική διάθεση.
  Του Αντώνη Πετρογιάννη

 

***Αγκινάρες, μια ακόμα καλλιέργεια της Μεσσηνίας που συρρικνώνεται

 

Μπορεί συχνά-πυκνά να ακούμε για επιστροφή των νέων στον πρωτογενή τομέα, αλλά - όπως είναι γνωστό - η θεωρία από την πράξη απέχει πολύ. Αυτή τη φορά μάς το επιβεβαιώνει η αγκινάρα, ένα πολυετές λαχανικό που αποτέλεσε στο παρελθόν αιχμή του δόρατος σε διάφορες περιοχές της Μεσσηνίας, ειδικά δε στη Μικρομάνη, ωστόσο όσο περνά ο καιρός η καλλιέργειά της φθίνει.

Το «Θάρρος» συνάντησε τον Γιάννη Αναζίκο, καλλιεργητή από τη Μικρομάνη, που γεννήθηκε και μεγάλωσε μέσα στα αγκάθια των αγκινάρων, ο οποίος μας μίλησε για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα.

Ο ίδιος πουλά τα προϊόντα του απευθείας στην Κεντρική Αγορά Καλαμάτας, καθώς δε θέλει να έχει πολλές επαφές με τους μεσάζοντες. Πέρα από αυτό, η μόνη διανομή που κάνει είναι σε μανάβηδες ή μικρούς εμπόρους. 

 Τα φυτά που είχε κάποτε και σήμερα

Η καλλιέργεια του συγκεκριμένου αγρότη ανέρχεται στα δέκα στρέμματα, είναι δηλαδή μια καλλιέργεια μεσαίου μεγέθους, όπως μας είπε, με το κάθε στρέμμα να περιέχει από 500 έως 600 φυτά, που δίνουν στο τέλος 8 με 10 κεφάλια το καθένα.

Στο παρελθόν ασχολούνταν αποκλειστικά με τις αγκινάρες, αλλά οι χαμηλές τιμές τον οδήγησαν στο να ξεριζώσει ορισμένα φυτά και στη θέση τους να φυτέψει αμπέλια.

 Οι αγκινάρες στη Μικρομάνη

Οι εκτάσεις σήμερα στη Μικρομάνη, περιοχή δηλαδή που έχει ταυτιστεί με την αγκινάρα, έχουν φτάσει στο 1/4 σε σχέση με το παρελθόν, ενώ συνεχώς μειώνονται.

Η δε παραγωγή της διοχετεύεται και καταναλώνεται σε μεγάλο ποσοστό μέσα στο νομό, ενώ ποσότητες στέλνονται ακόμη σε Ηλεία και Λακωνία.

 Τι μπορεί να αλλάξει

Ο κ. Αναζίκος θεωρεί ότι, αν θέλουμε η αγκινάρα να αντέξει, θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να αυξηθεί η περίοδος πώλησής της, γιατί δε γίνεται μέσα σε 1,5 μήνα που κρατά η συγκομιδή, να καταναλωθεί όλη η ποσότητα του προϊόντος. Κατά τον ίδιο, όλοι οι παραγωγοί μαζί πρέπει να βρουν άλλους δρόμους για το πώς θα γίνεται η μεταπώληση, είτε δηλαδή να πωλείται κατεψυγμένη είτε σε κονσέρβα.

 Γιατί οι παραγωγοί δεν ενώνονται

Λέγοντας μας ο κ. Αναζίκος ότι οι παραγωγοί δε διεκδικούν μαζί καλύτερη τύχη για το προϊόν τους, του θέσαμε το ερώτημα γιατί δεν το κάνουν. Μας απάντησε, λοιπόν, ότι στο παρελθόν έγιναν προσπάθειες για κάτι ομαδικό και κοινή εμπορία, αλλά οι παραγωγοί στο τέλος «γυρίζουν την πλάτη», αφού ο καθένας κοιτά τη δική του παραγωγή, πιστεύοντας ότι θα τα καταφέρει καλύτερα.

Αυτός είναι ο λόγος που είναι δύσκολο έως αδύνατο οι εδώ παραγωγοί να μπουν στα μεγάλα σουπερ μάρκετ της χώρας, αφού πληρώνουν με επιταγές, ενώ ζητούν μεγάλες ποσότητες που ένας παραγωγός από μόνος του δεν μπορεί να προσφέρει.

Ο ίδιος θα ήθελε να μπουν και νέοι καλλιεργητές, καθώς βλέπει να αποχωρούν οι υπάρχοντες, διότι «αυτή δε βγαίνει». Στη θέση τους μπαίνουν κάποιοι νέοι, όμως δεν έχουν βρει από πριν αγορές και έτσι την αγκινάρα διαχειρίζονται και εμπορεύονται οι τσιγγάνοι. Οι οποίοι πουλούν πολύ φθηνά το προϊόν και, ως εκ τούτου, όλοι βγαίνουν χαμένοι.

 Οι νέοι αποφεύγουν να βάλουν την αγκινάρα στην κουζίνα τους  

Σχετικά με εκείνους που αγοράζουν αγκινάρες, ο κ. Αναζίκος ανέφερε ότι οι συνθήκες έχουν αλλάξει και όσοι μαγειρεύουν στα σπίτια τους, αγοράζουν ελάχιστα έως καθόλου, αφού είναι ένας καρπός που έχει αγκάθια και χρειάζεται δουλειά μέχρι να φτάσει στην κατσαρόλα.  Πολλοί, λοιπόν, είναι αυτοί που ψάχνουν την καθαρισμένη αγκινάρα, που είναι έτοιμη για μαγείρεμα.

 Η καλή χρονιά αλλά οι κακές τιμές

Αναφορικά με τη φετινή παραγωγή αγκινάρας, ο κ. Αναζίκος είπε ότι είναι καλής ποιότητας, αφού ήταν μια καλή χρονιά. Παρ’ όλα αυτά, δεν είχε καλή τιμή. Ειδικότερα, οι τιμές φέτος έπεσαν πολύ γρήγορα και γι’ αυτό ευθύνεται ότι δε γίνεται καλή διαχείριση του προϊόντος από τους ίδιους τους παραγωγούς.

Όσο για το αν θα ανέβει ξανά, ο κ. Αναζίκος δήλωσε ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί, εκτός αν κάποιος έμπορος δημιουργήσει τεχνητή έλλειψη στην αγορά.

 Η στροφή των νέων στον πρωτογενή τομέα

Ζητώντας από τον κ. Αναζίκο να μας πει αν βλέπει νέους να επιστρέφουν στον πρωτογενή τομέα, απάντησε ότι «μένουμε στα λόγια». Παράλληλα, σχολίασε πως είναι πάρα πολύ δύσκολο ένα νέο παιδί που έχει μάθει προ κρίσης με άλλα δεδομένα, να στραφεί στη γεωργία. Ακόμα κι αν στραφεί, όμως, αυτή τη στιγμή στον πρωτογενή τομέα, δε θα έχει τα κατάλληλα εφόδια, αφού όλα είναι πολύ ακριβά. Επίσης, σημείωσε ότι πολλές φορές νέοι αγρότες μπαίνουν στα κτήματα για να πάρουν την αρχική επιδότηση και μετά χάνονται.

 Η καλλιέργεια της αγκινάρας

Τέλος, θέλοντας να μάθουμε για τη συγκεκριμένη καλλιέργεια, ο κ. Αναζίκος είπε ότι ξεκινά με το που τελειώνει η συγκομιδή. Τότε, λοιπόν, το φυτό ξεραίνεται και ύστερα από ένα μήνα χρειάζεται κόψιμο. Στα τέλη του Ιουλίου ακολουθεί το κάψιμο από τα ξερά κομμάτια του φυτού, ενώ έπειτα το πότισμα, ώστε να ξυπνήσει ξανά ο βολβός που παραμένει στο έδαφος. Ακολουθεί ο καθαρισμός του φυτού για να μείνει το κεντρικό μέρος του, ενώ οι εργασίες συνεχίζονται όλο το χρόνο. Αυτός είναι ένας ακόμα λόγος, σύμφωνα με τον κ. Αναζίκο, που η καλλιέργεια δεν έχει εξαπλωθεί.

Σχετικά με τον καιρό, το κρύο επηρεάζει το φυτό, ενώ το κάθε δέντρο- αν δεν υπάρξουν πλημμύρες ή ποντίκια που τρώνε το βολβό και αποτελούν τον εφιάλτη του κάθε παραγωγού - μπορεί να αντέξει 10 με 15 χρόνια, αλλά συνήθως οι παραγωγοί ανανεώνουν πιο συχνά τα φυτά τους.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση

***  Hervé Boudon : «Η κόμμωση αλλάζει ανά τους αιώνες κυρίως από πολιτικούς, οικονομικούς, ιστορικούς και κοινωνικούς λόγους» 

 

 

Ο παγκοσμίου φήμης γάλλος κομμωτής και ζωγράφος παρουσιάζει την έκθεση του «Η Κόμη ανά τους αιώνες» στην Καλαμάτα
   Ο παγκοσμίου φήμης γάλλος κομμωτής και ζωγράφος  Hervé Boudon αφιέρωσε, όπως και οι γονείς του, τη ζωή του στην «αισθητική επί κεφαλής» και παράλληλα στην ιστορική έρευνα, αναζητώντας πηγές σε αρχεία και μουσεία του κόσμου  αποτυπώνοντας, με τη δική του ξεχωριστή ματιά και καλλιτεχνική ευαισθησία, την ιστορία της κόμης ανά τους αιώνες. Από χθες  και μέχρι τις 27 Μαϊου στο «Μουσείο Ελληνικής Φορεσιάς» του Ιδρύματος Καρέλια , στην Καλαμάτα φιλοξενείται η περιοδική έκθεση με έργα του ιδίου που αποτελείται από μια ζωγραφική αναδρομή στην εξέλιξη της κόμης από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή μέσα από την δημιουργική έρευνα 45 ετών του καλλιτέχνη. Λίγη ώρα πριν τα εγκαίνια της έκθεσης, χθες το βράδυ, ο Herve Boudon  μίλησε στο «Θάρρος» για την αγάπη του  για την τέχνη της κομμωτικής, για την καλλιτεχνική του ενασχόληση γύρω απ’ αυτή, για την ιδέα που δημιούργησε αυτή την έκθεση αλλά και  την αγάπη του για την Καλαμάτα, της οποίας είναι συχνός επισκέπτης τα τελευταία 25 χρόνια!
  Συνέντευξη στον Κώστα Γαζούλη
 Πως   «γεννήθηκε» η ιδέα να ασχοληθείτε με την ιστορία της κόμης ανά τους αιώνες;
  Όταν ήμουν μικρός ήθελα να γίνω ή κομμωτής ή σχεδιαστής ρούχων. Έγινε τελικά κομμωτής, ακολουθώντας και την οικογενειακή παράδοση, αλλά πρόσθεσα στη δουλειά μου και το σχέδιο. Όταν κάνεις αυτό που αγαπάς τότε κάνεις  τη δουλειά σου με πάθος… Είναι φυσικό να θες να ανακαλύψεις όλο και περισσότερα γύρω απ΄αυτή.  Ξεκίνησα να διαβάζω και να κάνω έρευνα σε σχέση με την ιστορία της κομμωτικής ανά τους αιώνες επικεντρώνοντας στο τι ήταν αυτό που επηρέαζε την κόμη της κάθε εποχής.  Έχω ζωγραφίσει επισκεπτόμενος ναούς και μουσεία. Αυτές οι γυναίκες, αναλλοίωτα όμορφες, είναι μάρτυρες της εποχής τους: ακίνητες ή σε κίνηση, είναι η κληρονομιά μας, μια καταπληκτική κληρονομιά. Προσπάθησα να είμαι κατά το δυνατόν πιστός – χωρίς να θέλω να αναδημιουργήσω τα πρόσωπα ή τη στάση τους – στην προσπάθεια αναπαραγωγής της κόμης τους. Επέλεξα αυτές που για μένα είναι οι πιο δυναμικές, οι πιο αισθησιακές, οι πιο αντιπροσωπευτικές, χωρίς να στοχεύσω στην ακριβή απεικόνιση τους. Άλλωστε το είχαν κάνει άλλοι πριν από εμένα.Το να σχεδιάζω μια κόμη που επιτρέπει να διηγηθώ μια ιστορία. Αυτό ακριβώς είναι που με ενθουσιάζει, αφού αυτή η ιστορία είναι διαφορετική κάθε φορά. Δεν είναι όμως η ιστορία της κόμης ανά τους αιώνες, είναι η δική μου προσωπική και υποκειμενική ματιά.
    Η ιδέα γι΄αυτή   την έκθεση πως προέκυψε;
    Άνθρωποι από το Υπουργείο Πολιτισμού και το Υπουργείο Εμπορίου της Γαλλίας, που γνώριζαν το αντικείμενο της έρευνας μου γύρω από την ιστορία της κόμης, με παρότρυναν να καταθέσω μ’ ένα τρόπο την εμπειρία γύρω απ΄ αυτή την έρευνα. Μου πρότειναν να κάνω μια έκθεση σε δυο μεγάλα Μουσεία του Παρισιού, το “Musee des arts decoratifs” και το “Musee Galliera”. To “Galliera” ήταν το πρώτο που απάντησε και δέχθηκε να «φιλοξενήσει» αυτή την έκθεση, επιλέγοντας μάλιστα την ίδια ημερομηνία με την έκθεση της Μάρλεν Ντίτριχ. Η “L’Oreal” της οποίας είμαι «πρέσβης» ήταν ο μεγάλος χορηγός αυτής της έκθεση και έτσι πραγματοποιήθηκε.
  Είναι η πρώτη φορά που αυτή η έκθεση «ταξιδεύει» έξω από τη Γαλλία και πως επιλέξατε και την Καλαμάτα;
  Είναι η δεύτερη έκθεση στο εξωτερικό. Προηγήθηκε η Ρώμη πριν την Καλαμάτα. Στην Καλαμάτα είμαι συχνός επισκέπτης καθώς εδώ έχω πολύ καλούς φίλους .Έτσι,  τα τελευταία 25 χρόνια επισκέπτομαι τόσο την Καλαμάτα όσο και το Πεταλίδι ανελλιπώς. Πέρυσι, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης μου στην περιοχή έμαθα για το μουσείο «Ελληνικής Φορεσιάς του Ιδρύματος Καρέλια» . Θέλω να τονίσω εδώ, ότι πρόκειται πραγματικά για ένα ιδιαίτερο και ξεχωριστό μουσείο.  Ένα μουσείο πρότυπο σε διεθνές επίπεδο  και θέλω να συγχαρώ την κυρία Καρέλια γι΄αυτό το αριστούργημα που δημιούργησε εδώ. Με πολύ μεγάλη χαρά δέχθηκα την πρόσκληση και αισθάνομαι πολύ όμορφα που η έκθεση μου θα φιλοξενηθεί σ’ αυτό τον μοναδικό χώρο.
  Πως κρίνεται την εξέλιξη της κομμωτικής ανά τους αιώνες;
    Η κόμμωση αλλάζει ανά τους αιώνες κυρίως από πολιτικούς, οικονομικούς, ιστορικούς και κοινωνικούς λόγους. Η κάθε εποχή επηρεαζόταν ανάλογα από τις συνθήκες που επικρατούσαν.


    Ποια ήταν η αγαπημένη εποχή απ’ όλες αυτές που ερευνήσατε;
    Θα έλεγα η «Αναγέννηση»  γιατί συνδυάζει την αρχαιότητα και την πιο σύγχρονη εποχή δίνοντας ένα ξεχωριστό ρομαντισμό. Η αρχαιότητα και γύρω από την κόμη είναι η βάση και βλέπουμε ανά τους αιώνες να επαναλαμβάνεται.
    Η έρευνα σας σταματάει στη δεκαετία του ’60 γιατί συμβαίνει αυτό;
    Ο βασικός λόγος είναι ότι μετά το ’60 και η κομμωτική έγινε μια «επιχείρηση» ακολουθώντας τους νόμους της αγοράς, όπως αρκετά πράγματα γύρω μας. Επίσης, δε θα ήθελα αυτή η έρευνα μου να θεωρηθεί κριτική προς συναδέλφους που βρίσκονται εν ζωή.
  Πως αισθάνεστε καλύτερα να σας αποκαλούν; Κομμωτή, ζωγράφο, ιστορικό ή καλλιτέχνη;
    Όλα αυτά νομίζω είναι ένα σύνολο. Για 50 χρόνια ασχολήθηκα  με την κομμωτική, έχοντας στο Παρίσι ένα κομμωτήριο πολυτελείας. Σήμερα στα 68 μου νομίζω έχω περάσει στην πιο καλλιτεχνική μου περίοδο. Σκοπός μου είναι να μεταβιβάσω και να μεταλαμπαδεύσω μέσω της έκθεσης μου αλλά και του βιβλίου που έχω γράψει όλη αυτή τη γνώση που απέκτησα γύρω από την ιστορία της κόμης.
Εγκαίνια της έκθεσης: Η κόμη ανά τους αιώνες- Ζωγραφική αναδρομή
Πραγματοποιήθηκαν χθες βράδυ στον εκθεσιακό χώρο της Συλλογής Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια» τα εγκαίνια της έκθεσης με τίτλο «Η κόμη ανά τους αιώνες- Ζωγραφική αναδρομή»
Η εκδήλωση άνοιξε με χαιρετισμό της κυρίας Καρέλια, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε
και η Μορφωτική Επίτροπος της Γαλλικής Πρεσβείας στην Ελλάδα κυρία Πικέ.
Μεταξύ άλλων, στον όμορφο χώρο του μουσείου βρέθηκαν ο μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος, η αντιπεριφερειάρχης Μεσσηνίας Ελένη Αλειφέρη. Π. Μπ. Φωτογραφίες Στασινός Μουτσούλας 

***  Δυσκολεύει η πρόσβαση στον Αντικάλαμο 

Στο πλαίσιο της β΄ φάσης αντιπλημμυρικών έργων του Δήμου Καλαμάτας, από το νοσοκομείο μέχρι τη διασταύρωση προς Μεσσήνη στο Ασπρόχωμα, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση της Δημοτικής Αρχής, η ανάδοχος εταιρεία SICAP από την προσεχή Δευτέρα 16 Απριλίου θα ξεκινήσει εργασίες στον παρακείμενο του νοσοκομείου δρόμο προς το χωριό Αντικάλαμος (προς νότον του Νοσοκομείου).
Σκοπός είναι η κατασκευή εγκιβωτισμένου αγωγού ομβρίων και οι σχετικές εργασίες θα διαρκέσουν περίπου 40 ημέρες.
Η είσοδος στα Επείγοντα Περιστατικά του νοσοκομείου θα γίνεται απρόσκοπτα. Η δε πρόσβαση στον Αντικάλαμο δε θα είναι δυνατή από το δρόμο όπου θα εκτελεσθούν εργασίες, αλλά θα γίνεται μόνο από την κεντρική είσοδο του χωριού.

*** Έρχονται οι νέες ταυτότητες: Θα έχουν ψηφιακό δαχτυλικό αποτύπωμα! OΛΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ;..

~  Η Κομισιόν σχεδιάζει για όλες τις χώρες-μέλη νέες ταυτότητες με ψηφιακό δακτυλικό αποτύπωμα και επιπλέον βιομετρικά στοιχεία. Παρουσιάζονται σήμερα στις Βρυξέλλες νέες προτάσεις για περισσότερη ασφάλεια στην Ευρώπη.
Περισσότερη ασφάλεια σε καιρό μόνιμης τρομοκρατικής απειλής, είναι ένας από τους πρωταρχικούς στόχους της ΕΕ. Εδώ και πάνω από δύο χρόνια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταθέτει προτάσεις για τη δημιουργία μιας «Ασφαλούς Ένωσης» με στόχο τον έγκαιρο εντοπισμό εν δυνάμει δραστών πολύ πριν πραγματοποιηθούν τρομοκρατικές ενέργειες.
*  Οι Ευρωπαίοι μπορούν να αισθάνονται πλέον πιο ασφαλείς λόγω των αυξημένων αρμοδιοτήτων των αρχών ασφαλείας, της στενότερης συνεργασίας μεταξύ εθνικών υπηρεσιών, της καλύτερης δικτύωσης των βάσεων δεδομένων και των εντατικών ελέγχων στο διαδίκτυο. Πολλά ταμπού αναφορικά με τα προσωπικά δεδομένα έχουν πλέον καταρριφθεί. Η Ευρώπη είναι σήμερα πιο ασφαλής από ότι πριν μια διετία, γράφει η εφημερίδα Welt.
Η Κομισιόν παρουσιάζει αύριο στις Βρυξέλλες νέα σχέδια, τα οποία οι 28 κυβερνήσεις των χωρών-μελών καλούνται να υιοθετήσουν το συντομότερο. Ο ευρωπαίος επίτροπος Δημήτρης Αβραμόπουλος δήλωσε σχετικά στη γερμανική εφημερίδα Die Welt: «Θα πρέπει να αυξήσουμε τα προληπτικά μέτρα έτσι ώστε τρομοκράτες και εγκληματίες να μην είναι πλέον θέση να πραγματοποιήσουν χτυπήματα. Με άλλα λόγια, στόχος είναι να καταστήσουμε αδύνατη την πρόσβαση σε πλαστά έγγραφα, όπλα και εκρηκτικά και ταυτόχρονα να τους εμποδίσουμε να περνούν απαρατήρητοι τα σύνορά μας».  Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

***  «Βόμβες» από Κουβέλη: «Είμαστε σε ακήρυχτο πόλεμο στο Αιγαίο με την Τουρκία»…
~  «Σεισμό» προκαλούν οι δηλώσεις του Φώτη Κουβέλη, σχολιάζοντας τα όσα είπε ο Γιλντιρίμ, ότι Τούρκοι Κομάντο κατέβασαν την ελληνική σημαία από βραχονησίδα στο Αιγαίο.
Σε συνέντευξη του στο Πρώτο Πρόγραμμα στην ΕΡΤ, ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας τόνισε ότι η Ελλάδα είναι σε έναν «ακήρυχτο πόλεμο στο Αιγαίο»:
~   «Το υπουργείο Άμυνας γνωρίζει τις πληροφορίες για δημοσιεύματα, σχετικά με τις δηλώσεις Γιλντιρίμ, ότι η τουρκική ακτοφυλακή κατέβασε ελληνική σημαία από βραχονησίδα στο Αιγαίο και έχω ζητήσει ενημέρωση συστηματική και επίμονη από τα αρμόδια όργανα και στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων.
Βρισκόμαστε σε ένα ακήρυχτο πόλεμο στο Αιγαίο», πρόσθεσε, «αλλά η διάταξη των δικών μας δυνάμεων για τις αναχαιτίσεις γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μην έχουμε καταπόνηση των πιλότων μας», είπε χαρακτηριστικά.
Για τους δύο Έλληνες στρατιωτικούς που παραμένουν προφυλακισμένοι στην Αδριανούπολη, δήλωσε, πως Ερντογάν και Γιλντιρίμ, μιλούν τη δική τους γλώσσα δικαίου και ότι τίποτα δεν δικαιολογεί την απαράδεκτα παρατεταμένη κράτηση τους με δεδομένο ότι και οι πληροφορίες για ύπαρξη ύποπτου περιεχομένου σε κάποιο τρίτο κινητό τηλέφωνο δεν ευσταθούν.

*** Υπνική άπνοια: Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται – Επεξηγηματικό βίντεο
 
~  Η υπνική άπνοια είναι μια σοβαρή διαταραχή του ύπνου η οποία συμβαίνει όταν η αναπνοή ενός ατόμου διακόπτεται κατά τη διάρκεια του ύπνου.
*  Στα άτομα με υπνική άπνοια (ή άπνοια ύπνου) που αφήνεται χωρίς θεραπεία διακόπτεται επανειλημμένα η αναπνοή τους κατά τη διάρκεια του ύπνου, μερικές φορές ακόμα και εκατοντάδες φορές! Αυτό σημαίνει ότι ο εγκέφαλος -και το υπόλοιπο σώμα- δεν παίρνει αρκετό οξυγόνο.

Υπάρχουν δύο τύποι άπνοιας ύπνου:

1. Αποφρακτική υπνική άπνοια (obstructive sleep apnea - OSA): Είναι η πιο κοινή από τις δύο μορφές άπνοιας. Προκαλείται από απόφραξη των αεραγωγών, συνήθως όταν ο μαλακός ιστός στο πίσω μέρος του λαιμού “καταρρέει” κατά τη διάρκεια του ύπνου.
2. Κεντρική υπνική άπνοια (central sleep apnea): Σε αντίθεση με την αποφρακτική άπνοια ύπνου, οι αεραγωγοί δεν φράζουν, αλλά ο εγκέφαλος δεν σηματοδοτεί τους μυς να λειτουργήσουν για να αναπνεύσει το σώμα, λόγω αστάθειας/ανωμαλίας στο κέντρο ελέγχου του αναπνευστικού συστήματος.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο από την υπνική άπνοια

Η άπνοια ύπνου μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμη και παιδιά. Οι παράγοντες κινδύνου είναι:

• Το φύλο (οι άντρες επηρεάζονται περισσότερο)
• Το σωματικό βάρος (οι υπέρβαροι επηρεάζονται περισσότερο)
• Η ηλικία (τα άτομα άνω των 40 ετών επηρεάζονται περισσότερο)
• Το αν κάποιος έχει μεγάλες αμυγδαλές, μεγάλη γλώσσα, ή μικρό οστό κάτω γνάθου
• Το αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό υπνικής άπνοιας
• Το αν κάποιος έχει γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (καούρα)
• Το αν το άτομο έχει ρινική απόφραξη λόγω σκολίωσης του ρινικού διαφράγματος, ή λόγω αλλεργιών, ή εξαιτίας άλλων προβλήματα των ρινικών κόλπων

Ποιες είναι οι επιπτώσεις από την υπνική άπνοια

Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, η άπνοια ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε διάφορα προβλήματα υγείας, όπως:

• Υψηλή πίεση του αίματος (υπέρταση)
• Εγκεφαλικό
• Καρδιακή ανεπάρκεια, καρδιακή αρρυθμία και καρδιακές προσβολές
• Διαβήτης
• Κατάθλιψη
• Επιδείνωση της ΔΕΠΥ
• Πονοκεφάλους

Επιπλέον, η υπνική άπνοια που αφήνεται χωρίς θεραπεία μπορεί να ευθύνεται για μειωμένη απόδοση σε καθημερινές δραστηριότητες, όπως στην δουλειά και στο σχολείο, καθώς και για τροχαία ατυχήματα.
Στο βίντεο μπορείτε να δείτε με πολύ επεξηγηματικό τρόπο και ωραία γραφική απεικόνιση, το τι ακριβώς συμβαίνει στην υπνική άπνοια:
 ~ What Causes Sleep Apnea? : https://youtu.be/2JJExD2n39U .-
 *  Υπνική άπνοια: Πώς αντιμετωπίζεται
Μπορείτε να αντιμετωπίσετε μόνοι σας τις ήπιες περιπτώσεις άπνοιας ύπνου με την αλλαγή της συμπεριφοράς σας, όπως:

• Να χάσετε βάρος
• Να αποφεύγετε την κατανάλωση αλκοόλ και υπνωτικών χαπιών
• Να αλλάξετε την συνήθη σας θέση ύπνου για τη βελτίωση της αναπνοής (προσπαθήστε να μην κοιμάστε ανάσκελα)
• Να κόψετε το κάπνισμα (το κάπνισμα μπορεί να αυξήσει την διόγκωση στην άνω αναπνευστική οδό, το οποίο με την σειρά του επιδεινώνει τόσο το ροχαλητό, όσο και την υπνική άπνοια)

Συνεχής θετική πίεση αεραγωγών (Continuous Positive Airway Pressure - CPAP)

Η συνεχής θετική πίεση αεραγωγού είναι μια θεραπεία κατά την οποία ο ασθενής φοράει μια μάσκα πάνω από τη μύτη ή/και το στόμα την ώρα που κοιμάται. Η μάσκα συνδέεται με ένα μηχάνημα που παρέχει μια συνεχή ροή αέρα μέσα στην μύτη. Αυτή η ροή του αέρα βοηθάει να διατηρηθούν ανοικτές οι αναπνευστικές δίοδοι, έτσι ώστε η αναπνοή να είναι κανονική. Η CPAP είναι η συνηθέστερη θεραπεία για την υπνική άπνοια.

Άπνοια ύπνου και οδοντικές συσκευές

Υπάρχουν ειδικές οδοντικές συσκευές που βοηθούν στο να μείνει ανοιχτός ο αεραγωγός κατά τη διάρκεια του ύπνου. Τέτοιες συσκευές μπορούν να σχεδιαστούν από οδοντιάτρους με εξειδικευμένη εμπειρία στη θεραπεία της άπνοιας ύπνου.

Χειρουργική επέμβαση για την υπνική άπνοια

Αν έχετε στραβό ρινικό διάφραγμα, υπερτροφικές αμυγδαλές ή μια μικρή κάτω γνάθο, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για να διορθωθεί η υπνική άπνοια.
Οι πιο συχνές επεμβάσεις περιλαμβάνουν:

• Ρινική χειρουργική: Για τη διόρθωση του στραβού διαφράγματος
• Πλαστική επέμβαση σε σταφυλή, ουρανίσκο και φάρυγγα (uvulopalatopharyngoplasty - UPPP): Είναι μια επέμβαση που αφαιρεί τον μαλακό ιστό στο πίσω μέρος του λαιμού και του ουρανίσκου, αυξάνοντας το πλάτος του αεραγωγού κατά το άνοιγμα του λαιμού για την αναπνοή
• Χειρουργική επέμβαση στην κάτω γνάθο: Επιλέγεται για να διορθώσει ορισμένα δομικά προβλήματα στο πρόσωπο και τον λαιμό, τα οποία συμβάλλουν στην άπνοια κατά τον ύπνο

http://www.webmd.com

***  Καρύδια: Τι κάνουν για χοληστερόλη και διαβήτη, αλλά και σε… ΔΜΣ και αναλογία μέσης-γοφών

~  Μια χούφτα καρύδια κάθε μέρα μπορεί να μειώσει τους παράγοντες κινδύνου για τον διαβήτη τύπου 2, σύμφωνα με μια μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση BMJ Open Diabetes Research & Care.
*   Οι συμμετέχοντες στη μελέτη έτρωγαν λίγα καρύδια κάθε μέρα για έξι μήνες και είδαν βελτιώσεις στην λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων τους και μειώσεις στα επίπεδα της «κακής» (LDL) χοληστερόλης στο αίμα τους, σε σύγκριση με εκείνους που δεν κατανάλωναν καρύδια. Η κακή λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων και τα υψηλά επίπεδα της LDL χοληστερόλης είναι παράγοντες κινδύνου για διαβήτη τύπου 2.
Τα καρύδια είναι πλούσια σε απαραίτητα λιπαρά οξέα και άλλα θρεπτικά συστατικά, όπως το φυλλικό οξύ και η βιταμίνη Ε. Ωστόσο, έχουν, επίσης, αρκετά υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες, είπε ο δρ David Katz, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και ιδρυτικό μέλος και διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου Πρόληψης Yale-Griffin στο Κονέκτικατ των ΗΠΑ.

Πώς έγινε η έρευνα

Οι ερευνητές αξιολόγησαν την υγεία των συμμετεχόντων με πολλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της μέτρησης του ύψους, του βάρους, του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), της συνολικής ποιότητας της διατροφής τους, της περιμέτρου της μέσης τους, της αρτηριακής τους πίεσης, των επιπέδων χοληστερόλης και γλυκόζης και της λειτουργίας των αιμοφόρων αγγείων (η οποία μετριέται με υπερηχογραφικό έλεγχο).
~  Μετά λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως η ηλικία των συμμετεχόντων, τα επίπεδα άσκησης και τη λήψη θερμίδων και λιπαρών οξέων, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν οι συμμετέχοντες έτρωγαν καρύδια, η λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων τους βελτιώθηκε και το ίδιο συνέβη και στην συνολική ποιότητα της διατροφής τους, ανεξαρτήτως του τύπου του διαιτητικού προγράμματος που ακολουθούσαν.
Επιπροσθέτως, η προσθήκη καρυδιών στην καθημερινή τους διατροφή δεν είχε καμία επίδραση στην αρτηριακή πίεση ή τα επίπεδα της «καλής» (HDL) χοληστερόλης, ενώ τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα (δείκτης για διαβήτη) των συμμετεχόντων έδειξαν αυξητικές τάσεις κατά τη διάρκεια της μελέτης, ανεξάρτητα από το διατροφικό πρόγραμμα που ακολουθούσαν. Ωστόσο, η περίμετρος της μέσης των συμμετεχόντων που έτρωγαν μια χούφτα καρύδια κάθε μέρα μειώθηκε σημαντικά όταν η διατροφή με καρύδια συνδυάστηκε με την παροχή συμβουλών για τον περιορισμό των θερμίδων.

***~ Αυτή είναι η απόφαση του ΣτΕ για τα Θρησκευτικά – Ολόκληρο το κείμενο

~  Στη δημοσιότητα έρχεται το πλήρες κείμενο της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με το μάθημα των Θρησκευτικών που κατήργησε το νόμο του Νίκου Φίλη.
*  Διαβάστε αναλυτικά τι αναφέρει το σκεπτικό της απόφασης…
Αριθμός 660/2018

 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

 ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ

 Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 13 Ιανουαρίου 2017 με την εξής σύνθεση: Νικ. Σακελλαρίου, Πρόεδρος, Ι. Γράβαρης, Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, Γ. Παπαγεωργίου,

 Ι. Μαντζουράνης, Δ. Σκαλτσούνης, Γ. Ποταμιάς, Μ. Γκορτζολίδου, Ε. Αντωνόπουλος, Γ. Τσιμέκας, Σπ. Χρυσικοπούλου, Θ. Αραβάνης, Μ. Πικραμένος, Π. Μπραΐμη, Α. -Μ. Παπαδημητρίου, Θ. Τζοβαρίδου, Ελ. Παπαδημητρίου, Κ. Νικολάου, Μ. Σωτηροπούλου, Αγγ. Μίντζια, Σύμβουλοι, Ρ. Γιαννουλάτου, Χρ. Σιταρά, Αικ. Ρωξάνα, Πάρεδροι. Από τους ανωτέρω οι Σύμβουλοι Ελ. Παπαδημητρίου και Αγγ. Μίντζια, καθώς και η Πάρεδρος Αικ. Ρωξάνα μετέχουν ως αναπληρωματικά μέλη, σύμφωνα με το άρθρο 26 παρ. 2 του ν. 3719/2008. Γραμματέας η Μ. Παπασαράντη.

 Για να δικάσει την από 11ης Νοεμβρίου 2016 αίτηση:

 των: ……...

 κατά του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, ο οποίος παρέστη με τον Σπυρίδωνα Παπαγιαννόπουλο, Νομικό Σύμβουλο του Κράτους.

 Η πιο πάνω αίτηση εισάγεται στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου, κατόπιν της από 1ης Δεκεμβρίου 2016 πράξεως του Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, λόγω της σπουδαιότητάς της, σύμφωνα με τα άρθρα 14 παρ. 2 εδάφ. α´, 20 και 21 του πδ 18/1 989.

Με την αίτηση αυτή οι αιτούντες επιδιώκουν να ακυρωθεί η υπ' αριθμ. 143575/Δ2/7.9.2016 απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων (ΦΕΚ Β΄ 2920/13.9.2016).

 Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του εισηγητή, Συμβούλου Ε. Αντωνόπουλου.

 Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον πρώτο εκ των αιτούντων ως δικηγόρο και ως πληρεξούσιο των λοιπών αιτούντων, ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση και τον αντιπρόσωπο του Υπουργού, ο οποίος ζήτησε την απόρριψή της.

 Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι   Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α

 Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο

 1. Επειδή, λόγω κωλύματος, κατά την έννοια του άρθρου 26 του

 ν. 3719/2008 (Α΄ 241) του Συμβούλου Δ. Σκαλτσούνη, τακτικού μέλους της συνθέσεως που εκδίκασε την κρινόμενη υπόθεση, λαμβάνει μέρος στην διάσκεψη αντ’ αυτού ως τακτικό μέλος η Σύμβουλος Ε. Παπαδημητρίου (βλ. Πρακτικό Διασκέψεως της Ολομελείας του Δικαστηρίου 117 Α/2017).

 2. Επειδή, για την άσκηση της κρινόμενης αιτήσεως έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (βλ. 3719648 - 50 ειδικά έντυπα παραβόλου).

 3. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται η ακύρωση της υπ’ αριθμ. 143575/Δ2/7.9.2016 αποφάσεως του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων με τίτλο «Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο» (Β΄ 2920/13.9.2016).

 4. Επειδή, η υπόθεση εισάγεται προς συζήτηση στην Ολομέλεια κατόπιν της από 1 -12-2016 πράξεως του

Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, σύμφωνα με τα άρθρα 14 παρ. 2, εδ. α’, 20 και 21 του πδ 18/1989 (Α΄ 8), λόγω σπουδαιότητος.

 5. Επειδή, από τις διατάξεις των άρθρων 1510, 1512 και 1516 του Αστικού Κώδικα προκύπτει ότι οι γονείς ασκούν καταρχήν από κοινού τη μέριμνα για το ανήλικο τέκνο τους (γονική μέριμνα), εκτός εάν συντρέχει κατά τον Α.Κ. περίπτωση ασκήσεως της γονικής μέριμνας αποκλειστικά από τον ένα γονέα ή από τρίτον. Η εκ μέρους του ενός γονέα επιχείρηση πράξεων της γονικής μέριμνας, όταν η άσκησή της ανήκει από κοινού και στους δύο γονείς, επιτρέπεται μόνον στις ρητώς προβλεπόμενες από τις διατάξεις του άρθρου 1516 του 8Α.Κ. περιπτώσεις, στις οποίες (μεταξύ άλλων) περιλαμβάνονται οι συνήθεις πράξεις επιμέλειας  του προσώπου του τέκνου, οι πράξεις που αφορούν την τρέχουσα διαχείριση της περιουσίας του, καθώς και οι πράξεις που έχουν επείγοντα χαρακτήρα. Η άσκηση της αιτήσεως ακυρώσεως κατά πράξεων που είτε αφορούν το πρόσωπο του ανήλικου τέκνου είτε βλάπτουν τα έννομα συμφέροντά του, δεν υπάγεται μεν στις συνήθεις πράξεις επιμέλειας του προσώπου του τέκνου ή της τρέχουσας διαχειρίσεως της περιουσίας του, συνιστά, όμως, πράξη που έχει επείγοντα χαρακτήρα, εν όψει του ότι πρέπει να ασκηθεί εντός ορισμένης προθεσμίας, 60 ημερών, από τη δημοσίευση ή την κοινοποίηση ή τη γνώση της προσβαλλόμενης πράξεως, κατά τις διακρίσεις του άρθρου 46 του Π.Δ. 18/1989 (Α΄ 8). Κατά συνέπεια, εγκύρως η αίτηση αυτή ασκείται από τον ένα γονέα, εφ' όσον όμως έως την πρώτη συζήτηση της υποθέσεως ο άλλος γονέας εγκρίνει την άσκηση του ένδικου αυτού μέσου ή προσκομισθεί απόφαση του αρμόδιου δικαστηρίου κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 1512 του Α.Κ. Η έγκριση αυτή γίνεται με δήλωση που κατατίθεται στη γραμματεία του Συμβουλίου της Επικρατείας ή προφορικά στο ακροατήριο από τον έτερο γονέα ή από πληρεξούσιο δικηγόρο, στον οποίο αυτός έχει χορηγήσει γενικό ή ειδικό πληρεξούσιο. Η έγκριση μπορεί επίσης να γίνει και με δήλωση του γονέα αυτού ενώπιον συμβολαιογράφου, αντίγραφο όμως της συμβολαιογραφικής πράξεως πρέπει να περιέλθει στο Συμβούλιο έως την πρώτη συζήτηση της υποθέσεως (ΣτΕ 5720/1996 Ολομ., βλ. ΣτΕ 4541/2014, 2044/2011 7μ., 2655/2004, 1636/2002, 1198/1999, 2570/1998, 2078/1998).

6. Επειδή, εν προκειμένω, ο πρώτος αιτών παρέστη αυτοπροσώπως ως δικηγόρος, ενώ ο πέμπτος αιτών διόρισε ως δικηγόρο τον πρώτο αιτούντα αυτοπροσώπως στο ακροατήριο. Οι μητέρες των τέκνων τους, όμως, δεν παρέστησαν με πληρεξούσιο δικηγόρο ούτε νομιμοποίησαν τον υπογράφοντα το δικόγραφο δικηγόρο ούτε περιήλθε στο Δικαστήριο έγκρισή τους για την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως, με έναν από τους τρόπους που αναφέρονται στην προηγούμενη σκέψη. Επομένως, η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη καθ’ ο μέρος ασκείται από τους εν λόγω αιτούντες υπό την ιδιότητά τους  ως ασκούντων τη γονική μέριμνα των τέκνων τους, δεν αρκεί δε το γεγονός ότι φέρονται στο εισαγωγικό δικόγραφο ως «ασκούντες τη γονική μέριμνα και την επιμέλεια επί των προσώπων των ανήλικων τέκνων τους», εφόσον δεν προσκομίζονται σχετικά στοιχεία.

 7. Επειδή, η προσβαλλομένη απόφαση, η οποία έχει κανονιστικό χαρακτήρα, δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 13.9.2016 (ΦΕΚ Β 2920/13.9.2016), με ημερομηνία πραγματικής κυκλοφορίας την 14η.9.2016 [βλ. την σχετική ιστοσελίδα του Εθνικού Τυπογραφείου (Ε.Τ.) και την υπ' αρ. Γ 2012/12.1.2017 βεβαίωσή του] και ως εκ τούτου η κρινόμενη αίτηση, η οποία κατετέθη στην Γραμματεία του Δικαστηρίου στις 11.11.2016, ασκείται εμπροθέσμως, τούτο δε ανεξαρτήτως της αναστολής της προθεσμίας ασκήσεώς της, μέχρι και 15.9.2016, λόγω των δικαστικών διακοπών.

 8. Επειδή, ο πρώτος και ο πέμπτος από τους αιτούντες ασκούν την κρινόμενη αίτηση ατομικώς, προβάλλοντες, για την θεμελίωση του εννόμου συμφέροντός τους, ότι έχουν, κατά το άρθρο 1518 ΑΚ, νόμιμη υποχρέωση και δικαίωμα να μεριμνούν για την εκπαίδευση των τέκνων τους και ότι κατά το άρθρο 2 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου (ΠΠΠ) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (ΕΣΔΑ), έχουν δικαίωμα έναντι του Κράτους δια την παροχή εκπαιδεύσεως στα τέκνα τους σύμφωνης με τις δικές τους θρησκευτικές πεποιθήσεις (ως ορθοδόξων χριστιανών). Ενόψει τούτων προβάλλουν ότι τα εν λόγω δικαιώματά τους θίγονται με την προσβαλλόμενη απόφαση, προσκομίζουν δε προς απόδειξη των ισχυρισμών τους μεταξύ άλλων, ο μεν πρώτος αιτών την ……... βεβαίωση φοιτήσεως του ανήλικου τέκνου του, ……... στη ...τάξη του …………. για το σχολικό έτος 2016 - 2017, καθώς και το ……….πιστοποιητικό οικογενειακής καταστάσεως του ……. ο δε πέμπτος εξ αυτών τις ……. βεβαιώσεις φοιτήσεως των ανήλικων τέκνων του, …….., στην….τάξη του …….. για

το σχολικό έτος 2016 - 2017, καθώς και το ……….. πιστοποιητικό οικογενειακής καταστάσεως του …….. Με τα δεδομένα αυτά, η κρινόμενη αίτηση ασκείται με έννομο συμφέρον από τους δύο ως άνω αιτούντες ατομικώς (πρβλ. ΣΕ 2176/1998 επταμ.).

 9. Επειδή, η δεύτερη των αιτούντων Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς και ο τρίτος εξ αυτών Μητροπολίτης Πειραιώς προβάλλουν προς θεμελίωση του εννόμου συμφέροντός τους ότι έχουν την υποχρέωση να συνεργάζονται με την

 Πολιτεία επί του θέματος της θρησκευτικής εκπαιδεύσεως και αγωγής των νέων και δη των παιδιών του δημοτικού και του γυμνασίου, ενόψει της διαλαμβανόμενης στις διατάξεις του ν. 590/1977 (περί του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος) βασικής αποστολής των Ιερών Μητροπόλεων και των Ιερών Ναών, των Αρχιερέων Μητροπολιτών και των Ιερέων, και ιδίως αυτής του άρθρου 2 του νόμου αυτού κατά την οποία «Η Εκκλησία της Ελλάδος συνεργάζεται μετά της Πολιτείας, προκειμένου περί θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος, ως τα της χριστιανικής αγωγής της νεότητος, ……..». Εξ άλλου, η Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς ισχυρίζεται επί πλέον ότι έχει και την ευθύνη λειτουργίας και την εποπτεία τριών σχολικών μονάδων, διαφορετικού εκπαιδευτικού επιπέδου, (παιδικού σταθμού και νηπιαγωγείου, δημοτικού σχολείου, γυμνασίου και λυκείου) και ότι για τον λόγο αυτόν έχει άμεσο, προσωπικό και ενεστώς έννομο συμφέρον για την άσκηση της κρινόμενης αιτήσεως. Εν όψει τούτων έννομο συμφέρον για την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως έχουν τόσο η Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς, όσο και ο Μητροπολίτης Πειραιώς, ο οποίος προίσταται αυτής και φέρει την ποιμαντική ευθύνη για τους ορθοδόξους χριστιανούς της Μητροπόλεώς του, δοθέντος ότι, όπως προβάλλουν, θίγονται ηθικώς από τη μεταβολή του περιεχομένου της διδασκαλίας και  του εν γένει χαρακτήρος του μαθήματος των θρησκευτικών στα δημοτικά και γυμνάσια. Το έννομο συμφέρον των ανωτέρω προσώπων ενισχύεται και εκ του ότι λόγω της λειτουργίας σχολείων πρωτοβαθμίου και δευτεροβαθμίου εκπαιδεύσεως, για τα οποία έχει λάβει άδεια λειτουργίας η αιτούσα Ιερά Μητρόπολη υφίσταται υποχρέωση εφαρμογής των σχετικών προγραμμάτων σπουδών που αφορούν το μάθημα των θρησκευτικών.

 10. Επειδή, η τέταρτη αιτούσα, Εστία Πατερικών Μελετών, αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, σύμφωνα με το προσκομισθέν από 25.1.2011 καταστατικό της (καταχωρηθέν στα βιβλία εταιρειών του Πρωτοδικείου Αθηνών με γενικό αριθμό 1959/2011), στη μελέτη της ορθόδοξης πατερικής και εκκλησιαστικής γραμματείας, των λειτουργικών κειμένων και των Ιερών Κανόνων και στη διάδοση του ευαγγελικού και πατερικού λόγου, στην έκθεση της ορθόδοξης διδασκαλίας και προάσπιση της ορθόδοξης πίστεως, στη διαλεκτική αντιπαράθεση προς θέσεις, ιδέες και πρακτικές που εναντιώνονται στην ορθόδοξη παράδοση και διδασκαλία (όπως συμβαίνει, κατά τους ισχυρισμούς της, με το επίδικο πρόγραμμα σπουδών), στη διατύπωση γνώμης και προτάσεων προς τους επίσημους κρατικούς φορείς για τη διατήρηση του μαθήματος των θρησκευτικών ως υποχρεωτικού με σκοπό την πραγμάτωση των επιδιώξεων του άρθρου 16 του Συντάγματος και στην προάσπιση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των ελλήνων ορθοδόξων πολιτών, όπως αυτά κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα και στην ΕΣΔΑ. Με τα δεδομένα αυτά, και η ως άνω αιτούσα εταιρεία έχει έννομο συμφέρον για την άσκηση της κρινόμενης αιτήσεως (πρβλ. ΣτΕ 1114/2016 7μ., 3492/2015 7μ.).

 11. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω, όλοι οι ως άνω αιτούντες μετ' εννόμου συμφέροντος ασκούν την κρινόμενη αίτηση και παραδεκτώς ομοδικούν προβάλλοντες λόγους ακυρώσεως που στηρίζονται στην ίδια νομική και πραγματική βάση. Κατά την γνώμη όμως του Συμβούλου Θ. Αραβάνη, οι αιτούντες φυσικά πρόσωπα δεν έχουν έννομο συμφέρον για την άσκηση της αιτήσεως διότι δεν προσκόμισαν συναίνεση της συζύγου, από κοινού με την οποία ασκείται κατά νόμο η επιμέλεια του τέκνου, που περιλαμβάνει και την αγωγή τους, ούτε η απαραίτητη κατά τις διατάξεις αυξημένης τυπικής ισχύος που παρατίθενται κατωτέρω συναίνεση του παιδιού, το οποίο είναι το κατ’ εξοχήν υποκείμενο του δικαιώματος εκπαίδευσης κατά τις αυτές διατάξεις. Περαιτέρω, κατά την ίδια γνώμη, οι λοιποί αιτούντες δεν ομοδικούν παραδεκτώς με τα αιτούντα φυσικά πρόσωπα καθ ο μέρος αυτά επικαλούνται προσβολή των δικαιωμάτων των γονέων επί της αγωγής των τέκνων τους, διότι οι σχετικοί λόγοι προβάλλονται εκ συμφέροντος τρίτου.

 12. Επειδή, στο προοίμιο του ισχύοντος Συντάγματος γίνεται επίκληση της Αγίας Τριάδος (« E ις τo  όνoμα της  Aγίας και Oμooυσίoυ και  Aδιαιρέτoυ  Tριάδoς»), στο άρθρο 2 παρ. 1 αυτού, το οποίο εντάσσεται στο Α Τμήμα του Μέρους Πρώτου αυτού, ορίζεται ότι: «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου το σχολικό έτος 2016 - 2017, καθώς και το ……….. πιστοποιητικό οικογενειακής καταστάσεως του …….. Με τα δεδομένα αυτά, η κρινόμενη αίτηση ασκείται με έννομο συμφέρον από τους δύο ως άνω αιτούντες ατομικώς (πρβλ. ΣΕ 2176/1998 επταμ.).

 9. Επειδή, η δεύτερη των αιτούντων Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς και ο τρίτος εξ αυτών Μητροπολίτης Πειραιώς προβάλλουν προς θεμελίωση του εννόμου συμφέροντός τους ότι έχουν την υποχρέωση να συνεργάζονται με την

 Πολιτεία επί του θέματος της θρησκευτικής εκπαιδεύσεως και αγωγής των νέων και δη των παιδιών του δημοτικού και του γυμνασίου, ενόψει της διαλαμβανόμενης στις διατάξεις του ν. 590/1977 (περί του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος) βασικής αποστολής των Ιερών Μητροπόλεων και των Ιερών Ναών, των Αρχιερέων Μητροπολιτών και των Ιερέων, και ιδίως αυτής του άρθρου 2 του νόμου αυτού κατά την οποία «Η Εκκλησία της Ελλάδος συνεργάζεται μετά της Πολιτείας, προκειμένου περί θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος, ως  τα της χριστιανικής αγωγής της νεότητος, ……..». Εξ άλλου, η Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς ισχυρίζεται επί πλέον ότι έχει και την ευθύνη λειτουργίας και την εποπτεία τριών σχολικών μονάδων, διαφορετικού εκπαιδευτικού επιπέδου, (παιδικού σταθμού και νηπιαγωγείου, δημοτικού σχολείου, γυμνασίου και λυκείου) και ότι για τον λόγο αυτόν έχει άμεσο, προσωπικό και ενεστώς έννομο συμφέρον για την άσκηση της κρινόμενης αιτήσεως. Εν όψει τούτων έννομο συμφέρον για την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως έχουν τόσο η Ιερά Μητρόπολη Πειραιώς, όσο και ο Μητροπολίτης Πειραιώς, ο οποίος προίσταται αυτής και φέρει την ποιμαντική ευθύνη για τους ορθοδόξους χριστιανούς της Μητροπόλεώς του, δοθέντος ότι, όπως προβάλλουν, θίγονται ηθικώς από τη μεταβολή του περιεχομένου της διδασκαλίας και του εν γένει χαρακτήρος του μαθήματος των θρησκευτικών στα δημοτικά και γυμνάσια. Το έννομο συμφέρον των ανωτέρω προσώπων ενισχύεται και εκ του ότι λόγω της λειτουργίας σχολείων πρωτοβαθμίου και δευτεροβαθμίου εκπαιδεύσεως, για τα οποία έχει λάβει άδεια λειτουργίας η αιτούσα Ιερά Μητρόπολη υφίσταται υποχρέωση εφαρμογής των σχετικών προγραμμάτων σπουδών που αφορούν το μάθημα των θρησκευτικών.

 10. Επειδή, η τέταρτη αιτούσα, Εστία Πατερικών Μελετών, αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, σύμφωνα με το προσκομισθέν από 25.1.2011 καταστατικό της (καταχωρηθέν στα βιβλία εταιρειών του Πρωτοδικείου Αθηνών με γενικό αριθμό 1959/2011), στη μελέτη της ορθόδοξης πατερικής και εκκλησιαστικής γραμματείας, των λειτουργικών κειμένων και των Ιερών Κανόνων και στη διάδοση του ευαγγελικού και πατερικού λόγου, στην έκθεση της ορθόδοξης διδασκαλίας και προάσπιση της ορθόδοξης πίστεως, στη διαλεκτική αντιπαράθεση προς θέσεις, ιδέες και πρακτικές που εναντιώνονται στην ορθόδοξη παράδοση και διδασκαλία (όπως συμβαίνει, κατά τους ισχυρισμούς της, με το επίδικο πρόγραμμα σπουδών), στη διατύπωση γνώμης και προτάσεων προς τους επίσημους κρατικούς φορείς για τη διατήρηση του μαθήματος των θρησκευτικών ως υποχρεωτικού με σκοπό την πραγμάτωση των επιδιώξεων του άρθρου 16 του Συντάγματος και στην προάσπιση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των ελλήνων ορθοδόξων πολιτών, όπως αυτά κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα και στην ΕΣΔΑ. Με τα δεδομένα αυτά, και η ως άνω αιτούσα εταιρεία έχει έννομο συμφέρον για την άσκηση της κρινόμενης αιτήσεως (πρβλ. ΣτΕ 1114/2016 7μ., 3492/2015 7μ.).

 11. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω, όλοι οι ως άνω αιτούντες μετ' εννόμου συμφέροντος ασκούν την κρινόμενη αίτηση και παραδεκτώς ομοδικούν προβάλλοντες λόγους ακυρώσεως που στηρίζονται στην ίδια νομική και πραγματική βάση. Κατά την γνώμη όμως του Συμβούλου Θ. Αραβάνη, οι αιτούντες φυσικά πρόσωπα δεν έχουν έννομο συμφέρον για την άσκηση της αιτήσεως διότι δεν προσκόμισαν συναίνεση της συζύγου, από κοινού με την οποία ασκείται κατά νόμο η επιμέλεια του τέκνου, που περιλαμβάνει και την αγωγή τους, ούτε η απαραίτητη κατά τις διατάξεις αυξημένης τυπικής ισχύος που παρατίθενται κατωτέρω συναίνεση του παιδιού, το οποίο είναι το κατ’ εξοχήν υποκείμενο του δικαιώματος εκπαίδευσης κατά τις αυτές διατάξεις. Περαιτέρω, κατά την ίδια γνώμη, οι λοιποί αιτούντες δεν ομοδικούν παραδεκτώς με τα αιτούντα φυσικά πρόσωπα καθ ο μέρος αυτά επικαλούνται προσβολή των δικαιωμάτων των γονέων επί της αγωγής των τέκνων τους, διότι οι σχετικοί λόγοι προβάλλονται εκ συμφέροντος τρίτου.

 12. Επειδή, στο προοίμιο του ισχύοντος Συντάγματος γίνεται επίκληση της Αγίας Τριάδος (« Eις τo  όνoμα της Aγίας και   Oμooυσίoυ και Aδιαιρέτoυ 

Tριάδoς»), στο άρθρο 2 παρ. 1 αυτού, το οποίο εντάσσεται στο Α Τμήμα του Μέρους Πρώτου αυτού, ορίζεται ότι: «Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου  θρησκευτικής αυτής συνειδήσεως των μαθητών, όπως αυτή διαμορφώνεται στο πλαίσιο της οικογενείας, θα συνιστούσε μορφή ομαδικού προσηλυτισμού ιδιαιτέρως σοβαρή, ως επέμβαση στον ευαίσθητο ψυχικό κόσμο των μαθητών που δεν διαθέτουν την κριτική αντίληψη και ωριμότητα των ενηλίκων κατά παράβαση των παρ. 1 και 2 του άρθρου 13 του Σ/τος. Περαιτέρω, ως αποστολή της Παιδείας, η, υπό την προεκτεθείσα έννοια «ανάπτυξη της θρησκευτικής συνειδήσεως» αποτελεί συνταγματική υποχρέωση του Κράτους, επιτελείται δε κυρίως με τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών, το οποίο για να υπηρετεί τον εν λόγω σκοπό, πρέπει να διδάσκεται επί ικανό αριθμό ωρών διδασκαλίας εβδομαδιαίως (βλ. ΣΕ 2176/1998, 3356/1995) και να περιλαμβάνει οπωσδήποτε, με σαφήνεια και πληρότητα,τα δόγματα,τις ηθικές αξίες και τις παραδόσεις της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας του Χριστού, χωρίς να καλλιεργεί αμφιβολίες ως προς τα εν λόγω στοιχεία που συγκροτούν την ορθόδοξη χριστιανική πίστη, ούτε να προκαλεί σύγχυση με τη διδασκαλία άλλων δογμάτων και θρησκειών. Η διδασκαλία των ανωτέρω στοιχείων, η οποία καθιστά το μάθημα των θρησκευτικών «ομολογιακό», είναι απολύτως συμβατή με την, καθιερούμενη στη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 13 του Σ/τος, απαραβίαστη θρησκευτική ελευθερία, διότι δεν συνιστά επιβολή πίστεως προς την επικρατούσα θρησκεία, αφού το μάθημα αυτό, μέσω του οποίου πραγματώνεται ως σκοπός της παιδείας η «ανάπτυξη της θρησκευτικής συνειδήσεως» υπό το προεκτεθέν κατά τη διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 16 του Σ/τος περιεχόμενο (ήτοι η ανάπτυξη ορθόδοξης χριστιανικής συνειδήσεως), απευθύνεται αποκλειστικά, ως εκ του ανωτέρω περιεχομένου του, στους μαθητές που ασπάζονται το ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα και όχι στους ετεροδόξους, αλλοθρήσκους ή αθέους. Τούτο δε εν όψει και του ότι οι τελευταίοι (ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι, άθεοι), απολαύοντες της θρησκευτικής ελευθερίας, η οποία κατοχυρώνεται ως απαραβίαστη με τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 13 του Σ/τος, έχουν ευθέως βάσει της συνταγματικής αυτής διατάξεως δικαίωμα πλήρους απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών, χωρίς καμμία δυσμενή συνέπεια, εφ' όσον οι γονείς τους υποβάλουν αξιόπιστη δήλωση ότι δεν επιθυμούν, για λόγους θρησκευτικής συνειδήσεως, ήτοι διότι είναι ετερόδοξοι, αλλόθρησκοι ή άθεοι, να παρακολουθήσουν τη διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών που έχει το προεκτεθέν περιεχόμενο, χωρίς η δήλωση αυτή να παραβιάζει τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 13 του Σ/τος, εφ' όσον γίνεται χάριν απαλλαγής (των τέκνων τους) από την, επιβαλλόμενη κατ αρχήν από το Σύνταγμα και το νόμο υποχρέωση παρακολουθήσεως του μαθήματος αυτού (βλ. ΣΕ 2176/1998, 3356/1995, βλ. επίσης ΣΕ Ολομ. 2280/2001, σκ. 9, παραβ. επίσης εν σχέσει προς την ΕΣΔΑ και την απόφαση του ΕΔΑΔ της 26/9/2007  Folgero σκ. 98). Πέραν δε τούτου, μάλιστα, για ετεροδόξους ή αλλοθρήσκους μαθητάς  - ιδίως τους μαθητάς του καθολικού δόγματος ή της εβραϊκής θρησκείας ή της μουσουλμανικής μειονότητος της Δυτικής Θράκης  - ο νομοθέτης έχει ρητώς προβλέψει δυνατότητα διδασκαλίας του οικείου δόγματος ή θρησκείας από πρόσωπα προτεινόμενα από την οικεία θρησκευτική κοινότητα, προκειμένου δε περί της μουσουλμανικής μειονότητος από μουσουλμάνο θρησκευτικό λειτουργό (βλ. άρθρα 19 παρ. 1 τουν. 3379/1955, 85 παρ. 4 του ν. 1566/1985, 55 παρ. 5 του ν. 4386/2016 και 7 παρ. 1 του  ν. 694/1977). Περαιτέρω, εφόσον διασφαλίζεται η συνταγματική υποχρέωση του Κράτους για την ανάπτυξη, κατά τα άνω, της ορθόδοξης χριστιανικής συνειδήσεως των μαθητών εκείνων, οι οποίοι ανήκοντες στην πλειοψηφία του ελληνικού λαού ασπάζονται το ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα, δεν εμποδίζεται η πολιτεία να περιλαμβάνει στα σχολικά προγράμματα, στο πλαίσιο άλλων μαθημάτων απευθυνομένων στο σύνολο των μαθητών, (ανεξαρτήτως δηλαδή της θρησκευτικής τους εντάξεως), και εκπαίδευση «θρησκειολογικού» χαρακτήρος με πληροφορίες και γνώσεις και για άλλες, πέραν της Ορθοδοξίας, θρησκείες και δόγματα «κατά τρόπο αντικειμενικό, κριτικό και πλουραλιστικό, χωρίς να επιδιώκει κατηχητικό σκοπό», έτσι ώστε να σέβεται τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις των γονέων τους. (βλ. από ΕΔΑΔ 29/6/2007  Folgero  σκ. 84  h, 88, 7/12/1976 Kjeldsen σκ. 53). 

15. Επειδή,περαιτέρω,κατά την κρατήσασα στο Δικαστήριο γνώμη, σύμφωνα με την συνταγματική αρχή της ισότητος (άρθρο 4 παρ. 1 του Σ/τος) και τις διατάξεις των άρθρων 9 και 14 της ΕΣΔΑ και της παρ. 1 του ΠΠΠ αυτής, το Κράτος δεν μπορεί ρυθμίζοντας το περιεχόμενο του μαθήματος των θρησκευτικών, να στερήσει από τους μαθητάς που ασπάζονται ορισμένη θρησκεία το δικαίωμα, το οποίο αναγνωρίζει σε μαθητάς που ανήκουν σε άλλες θρησκείες,να διδάσκονται αποκλειστικά τα δόγματα της πίστεώς των (όχι δε και τα δόγματα άλλων θρησκειών). Κατά δε την ειδικότερη γνώμη του Αντιπροέδρου Ι. Γράβαρη και των Συμβούλων Μ. Γκορτζολίδου και Μ. Σωτηροπούλου από τους ανωτέρω συνταγματικούς ορισμούς – τις διατάξεις και την εν πρoοιμίω επίκληση και την συνδυασμένη ερμηνεία τους κατά το γράμμα και τον σκοπό τους, τόσο στην ιστορική τους καταγωγή όσο και στην εξέλιξή τους κατά την παρούσα συγκυρία, ενόψει δε   της τυπικής τους ισοδυναμίας, καθώς και της αντίληψης του νοήματός τους σε αρμονία και με τις προπαρατεθείσες διατάξεις της ΕΣΔΑ, συνάγονται τα ακόλουθα: απώτερος σκοπός της παιδείας, ως “βασικής αποστολής του Κράτους είναι η “διάπλαση ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών“. Η “αγωγή των Ελλήνων“, η οποία παρέχεται προς τον σκοπό αυτό, οφείλει, μεταξύ των άλλων, να συμβάλλει στην “ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής τους συνείδησης“ Ως ¨συμβάλλουσα “δε στην “Ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των Ελλήνων“, νοείται η αγωγή εκείνη που έχει ως αντικείμενο να εισαγάγει τους μαθητές και να τους εξοικειώσει με την έννοια του ιερού ως έγκυρης πρότασης νοηματοδότησης του βίου. Και δη, όπως η πρόταση αυτή έχει διαμορφωθεί από την χριστιανική ορθοδοξία, και αναδειχθεί ιστορικά στην Ελλάδα ως το “επικρατέστερο” τουτέστιν το αμεσότερα ψηλαφητό, συλλογικό θρησκευτικό βίωμα. Κατά την αντίληψη δηλαδή του συνταγματικού νομοθέτη, η κατά τα ανωτέρω θρησκευτική αγωγή, από την μία μεν πλευρά δεν επιτρέπεται να υπερβεί τον χαρακτήρα της ως “έγκυρης” μεν, αλλά, πάντως, “πρότασης” για την συγκρότηση ελεύθερων συνειδήσεων, ικανών για τις δικές τους προσωπικές επιλογές και, επομένως, δεν είναι επιτρεπτό να μεταβάλλεται σε δογματική ομολογία πίστεως ή πολλώ μάλλον σε κατήχηση από την άλλη όμως οφείλει να διατηρεί ως προέχουσα και κύρια μέριμνα όχι την παροχή πληροφοριών ή την επεξεργασία γνώσεων ή την ανάπτυξη προβληματισμών ιστορικής, θρησκευτικής ή κοινωνιολογικής φύσεως (αντικείμενο άλλωστε και άλλων μαθημάτων), αλλά την

 καλλιέργεια των κατάλληλων προϋποθέσεων ώστε να μπορεί να μεταδοθεί το βίωμα της ιερότητας, όπως αυτό έχει αποτυπωθεί - και είναι, άλλωστε, ως εκ τούτου πρόσφορη η μετάδοσή του - στην λειτουργική ζωή της ορθόδοξης εκκλησίας και την παράδοση της ορθοδοξίας, με τις πολλαπλές εκφάνσεις της στον πολιτισμό της χώρας. Κατά τα λοιπά, είναι ασφαλώς ελεύθερη η Πολιτεία να επιλέγει και να καθορίζει κανονιστικά το περιεχόμενο της σχετικής αγωγής κατά την εκάστοτε εκπαιδευτική πολιτική και τα πορίσματα της παιδαγωγικής επιστήμης, μη ελεγχόμενη δικαστικά στις επιλογές της αυτές παρά μόνον ως προς την τήρηση των πιο πάνω συνταγματικών υποχρεώσεων. Μειοψήφισαν οι Σύμβουλοι Ι. Μαντζουράνης, Σ. Χρυσικοπούλου, Θ. Αραβάνης, Μ. Πικραμένος και Α. Μ. Παπαδημητρίου, υποστήριξαν την ακόλουθη άποψη: Όπως έχει κριθεί (ΣΕ 194/1987) με την διάταξη του άρθρου 13 παρ. 1 του Συντάγματος κατοχυρώνεται και προστατεύεται η ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως που είναι ιδιαίτερη έκφανση του δικαιώματος της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας (άρθρο 5 του Συντάγματος). Η ελευθερία αυτή συνεπάγεται, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα του καθενός να πρεσβεύει το θρήσκευμα ή το δόγμα της εκλογής του ή να μην ακολουθεί κανένα θρήσκευμα ή να είναι άθεος. Το δεύτερο εξ άλλου εδάφιο της συνταγματικής αυτής διατάξεως κατοχυρώνει την θρησκευτική ισότητα, έκφραση της οποίας είναι το δικαίωμα του καθενός να απολαύει ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του το σύνολο των δικαιωμάτων που αναγνωρίζει η έννομη τάξη και μάλιστα όχι μόνον των ατομικών και πολιτικών αλλά και των κοινωνικών δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα παιδείας. Περαιτέρω, με τις αποφάσεις 2280  - 5/2001 της πλήρους Ολομελείας, με τις διατάξεις της παραγρ. 1 του άρθρου 13 του Συντάγματος, οι οποίες είναι θεμελιώδεις, ως μη υποκείμενες σε αναθεώρηση, σύμφωνα με το άρθρο 110 παρ. 1 αυτού, η ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως, με την οποία προστατεύεται προεχόντως το ενδιάθετο φρόνημα του ατόμου αναφορικά με το θείο από κάθε κρατική επέμβαση, είναι απαραβίαστη και υπόκειται μόνο στους περιορισμούς της παραγράφου 4 του άρθρου αυτού, περιλαμβάνει δε, μεταξύ άλλων, και το δικαίωμα του ατόμου να μην αποκαλύπτει το θρήσκευμα ή τις θρησκευτικές εν γένει πεποιθήσεις του. Διάφορο δε είναι το ζήτημα της οικειοθελούς προς τις κρατικές αρχές γνωστοποιήσεως του θρησκεύματος του ατόμου, για την άσκηση συγκεκριμένων δικαιωμάτων που αναγνωρίζει η έννομη τάξη για την προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας (π.χ. η μη εκπλήρωση των στρατιωτικών υποχρεώσεων για λόγους αντιρρήσεων συνειδήσεως, η απαλλαγή από την διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών και από συναφείς σχολικές υποχρεώσεις, όπως ο εκκλησιασμός και η ομαδική προσευχή, κ.λπ., σκ. 9 - 10). Περαιτέρω το άρθρο 3 του Συντάγματος, το οποίο υπόκειται σε αναθεώρηση κατ’ άρθρο 110 παρ. 1 αυτού αναφέρεται απλώς στο πραγματικό γεγονός ότι η πλειοψηφία του ελληνικού λαού ασπάζεται το θρήσκευμα της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, περιλαμβανόμενο στα Ελληνικά Συντάγματα από την Επανάσταση του 1821 και εξής, ετέθη δε και στο Σύνταγμα του 1975 κυρίως για λόγους ιστορικούς (βλ. Πρακτ. Ολομ. Συντ. σ. 402). Η διάταξη αυτή έχει περιορισμένο κανονιστικό περιεχόμενο, το οποίο συνάπτεται με τον καθορισμό επίσημων θρησκευτικών αργιών για τη διευκόλυνση της ασκήσεως θρησκευτικών καθηκόντων των ενδιαφερομένων (βλ. ΣΕ 100/ 2017 Ολομ.). Όπως, όμως, έχει κριθεί με τις προαναφερθείσες αποφάσεις 2280 - 5/201 της πλήρους Ολομελείας, η διάταξη αυτή του άρθρου 3, το οποίο άλλωστε εντάσσεται στο Τμήμα Β’ του πρώτου μέρους του Συντάγματος, που αφορά τις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας, δεν επηρεάζει την άσκηση του κατοχυρούμενου με το άρθρο 13 ατομικού δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας, το οποίο περιλαμβάνεται στο δεύτερο μέρος του Συντάγματος με αντικείμενο τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, ούτε εισάγει προνομιακή μεταχείριση υπέρ των Ελλήνων Ορθοδόξων Χριστιανών κατά την άσκηση του δικαιώματος αυτού. Κάτι τέτοιο, άλλωστε, θα αντέβαινε και στην ειδική διάταξη της παραγρ1 του άρθρου 13, που επιβάλλει την ίση μεταχείριση στην απόλαυση και των ατομικών δικαιωμάτων, ανεξάρτητα από θρησκευτικές πεποιθήσεις   (σκ. 10). Ομοίως δεν επηρεάζει την άσκηση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων που κατοχυρώνει το Σύνταγμα η φράση “Εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος” στην προμετωπίδα του Συντάγματος, η οποία τέθηκε, ομοίως    για ιστορικούς λόγους και έχει περιορισμένη κανονιστική επιρροή, αντίστοιχη με αυτή του άρθρου 3 παρ1 (πρβλ. απόφαση της 26-9-1990 του Ομοσπονδιακού Δικαστηρίου της Ελβετίας, BGE 116IaS 252, 258, σκ. 5, το Σύνταγμα της οποίας περιλαμβάνει αντίστοιχη προμετωπίδα). Εξ άλλου, οι ελευθερίες της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας που κατοχυρώνει το άρθρο 9 παρ1 της ΕΣΔΑ, όπως έχει κρίνει παγίως το ΕΔΔΑ είναι ένα από τα θεμέλια της “δημοκρατικής κοινωνίας” κατά την έννοια της Συμβάσεως. Όσον αφορά την θρησκευτική της διάσταση, είναι ένα από τα ζωτικότερα στοιχεία που συνιστούν την ταυτότητα των πιστών και την αντίληψή τους για την ζωή, αλλά είναι επίσης ένα πολύτιμο στοιχείο για τους άθεους, τους αγνωστικιστές, τους σκεπτικιστές και τους αδιάφορους. Είναι προϊόν του πλουραλισμού, ο οποίος κατακτήθηκε ακριβά ανά τους αιώνες, που δεν μπορεί να διαχωρισθεί από μια τέτοια κοινωνία. Η ελευθερία αυτή συνεπάγεται, ιδίως, την ελευθερία ενός προσώπου που ασπάζεται ή όχι μια θρησκεία και την ελευθερία να ασκεί ή όχι τα θρησκευτικά του καθήκοντα (βλ. “ασκήσεως ή μη αυτής” αποφ. ΕΔΔΑ της 3-10-2010, πδ κατά Ελλάδος, σκ. 76, της 25 -3-1993 Κοκκινάκης κατά Ελλάδος,

 σκ. 31, της 18 -2-1999, Buscarini  κατά Αγίου Μαρίνου, σκ. 34 κ.ά.). Περαιτέρω, κατά την αυτή γνώμη, από τον συνδυασμό των διατάξεων των μη υποκειμένων σε αναθεώρηση άρθρων 2 παρ. 1, 5 παρ. 1 και 13 παρ. 1 του Συντάγματος, του άρθρου 16 παρ. 2 αυτού, του άρθρου 2 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, του άρθρου 18 του Διεθνούς Συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα (ΔΣΑΔΠ) που κυρώθηκε με τον ν. 2462/1997 (Α΄ 25) και του άρθρου 14 της Διεθνούς Σύμβασης για τα δικαιώματα του παιδιού (ΔΣΔΠ), η οποία κυρώθηκε με τον ν. 2101/1992 (Α΄ 192) συνάγεται ότι υποκείμενο του δικαιώματος της παιδείας και της εκπαίδευσης είναι τόσο οι Έλληνες, ήτοι οι κεκτημένοι την ελληνική ιθαγένεια (βλ. Σε 3317/2014 Ολομ.), όσο και όλοι οι νομίμως ευρισκόμενοι στην Ελλάδα, στο πλαίσιο των υπαρχουσών εκπαιδευτικών δομών και των διατιθέμενων μέσων (ΕΔΔΑ 23 -7-1968 Affaire linguistique Belge , σκ. Β3). Περαιτέρω,κατά το άρθρο 16 παρ2 του Συντάγματος, το οποίο πρέπει να ερμηνεύεται συστηματικά με τις λοιπές συνταγματικές διατάξεις, λαμβανομένων υπόψη τόσο των συνθηκών κατά την θέσπιση του Συντάγματος όσο και των δεδομένων της σύγχρονης πραγματικότητας, ως ανάπτυξη της “εθνικής συνείδησης” νοείται η συνειδητοποίηση της συμμετοχής στην εθνική κοινότητα που προσδιορίζεται διαχρονικά ως ελληνική με πολιτιστικά και γλωσσικά κριτήρια, ενώ, ως “ανάπτυξη της θρησκευτικής συνειδήσεως” νοείται η εξοικείωση των μαθητών με το θρησκευτικό φαινόμενο στην ιστορική του πορεία και στη σύγχρονη πραγματικότητα, με έμφαση βεβαίως στην παρουσίαση των διδαγμάτων και των αρχών της Ορθοδοξίας, δηλαδή της “επικρατούσας” θρησκείας με την προεκτεθείσα έννοια. Κατά ταύτα η ανάπτυξη της “εθνικής συνειδήσεως” κατά το Σύνταγμα δεν εξαρτάται από την ανάπτυξη “θρησκευτικής συνειδήσεως” ούτε από την πίστη σε συγκεκριμένο θρήσκευμα, διότι η ελληνική εθνική συνείδηση απολύτως θεμιτώς μπορεί έχουν και όσοι ασπάζονται διαφορετικό ή δεν ασπάζονται κανένα θρήσκευμα. Η κατά τα ανωτέρω “ανάπτυξη θρησκευτικής συνειδήσεως” επιτυγχάνεται μέσω της υποχρεωτικής διδασκαλίας του μαθήματος των θρησκευτικών στα δημόσια και ιδιωτικά εκπαιδευτήρια βάσει καταλλήλου προγράμματος σπουδών. Για την διαμόρφωση του προγράμματος αυτού και την επιλογή της διδακτέας ύλης, που αποτελούν αμιγώς κρατικές αρμοδιότητες, ο νομοθέτης διαθέτει ευρεία διακριτική ευχέρεια. Η ευχέρεια αυτή οριοθετείται από τις προαναφερθείσες αυξημένης τυπικής ισχύος διατάξεις που καθορίζουν τους σκοπούς της εκπαίδευσης, μεταξύ των οποίων προέχων είναι “η διάπλαση ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών” και κατοχυρώνουν την ελευθερία σκέψεως, συνειδήσεως και θρησκείας, φορέας της οποίας είναι αυτοτελώς και το παιδί, καθώς και το δικαίωμα των γονέων να “φροντίζουν“ για την θρησκευτική και ηθική αγωγή των παιδιών τους σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους και να “καθοδηγούν” το παιδί στην άσκηση των παραπάνω δικαιωμάτων του προς τον σκοπό της αναπτύξεως των ικανοτήτων του, δεν παρέχεται όμως στους γονείς δικαίωμα να αξιώσουν από το κράτος την οργάνωση διδασκαλίας συγκεκριμένου περιεχομένου (ΕΔΔΑ 10 -1-2017 Osmanoglu , σκ. 92 - 95), σε περίπτωση δε συγκρούσεως των δικαιωμάτων του παιδιού και των γονέων υπερτερεί το δικαίωμα του παιδιού (
ibidem σκ. 95, 97, 105, Βαλσάμης, σκ. 37, Johnston 1986, σκ. 63). Από αυτά παρέπεται ότι το Κράτος κατά την παροχή της εκπαίδευσης, περιλαμβανομένου του μαθήματος των θρησκευτικών, που απευθύνεται σε όλους τους μαθητές και όχι μόνον σε ορθοδόξους μαθητές δεν επιτρέπεται να επιβάλλει συγκεκριμένη “κοσμοθεωρία” ως την μόνη αποδεκτή ή αληθινή, αλλά οφείλει τηρώντας την αρχή της ουδετερότητας, να δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε οι μαθητές να διαμορφώσουν ελεύθερα την προσωπικότητά τους και να επιλέξουν κριτικά την κοσμοαντίληψη της αρεσκείας τους. Ειδικότερα, το πρόγραμμα θρησκευτικής εκπαίδευσης μπορεί μεν να περιλαμβάνει “πληροφορίες ή γνώσεις θρησκευτικού χαρακτήρα” πλην η μετάδοσή τους πρέπει να είναι “αντικειμενική, κριτική και πλουραλιστική” και να μην επιδιώκει “κατηχητικό σκοπό” (ΕΔΔΑ7.12.1996,  Kjeldsen σκ. 53, 29.6.2007 Folgero). Εν όψει τούτων, κατά την γνώμη αυτή, το Σύνταγμα και οι διεθνείς συμβάσεις που προαναφέρθηκαν ουδόλως υποχρεώνουν τον νομοθέτη να προσδώσει στο μάθημα των θρησκευτικών αμιγώς ομολογιακό ή κατηχητικό χαρακτήρας, διότι τούτο θα ισοδυναμούσε όχι με ανάπτυξη θρησκευτικής συνείδησης με την προεκτεθείσα έννοια, αλλά με “επιβολή θρησκευτικής συνείδησης” συγκεκριμένου περιεχομένου, όπερ αντίκειται στις αρχές της θρησκευτικής ουδετερότητας και της πολυφωνίας που διέπουν την παροχή της εκπαίδευσης από το Κράτος και ματαιώνουν το δικαίωμα του μαθητή να επιλέξει και να διαμορφώσει κριτικά ουσιώδες στοιχείο της προσωπικότητάς του και της αντίληψής του για τον κόσμο και τον άνθρωπο. Και ναι μεν οι κείμενες διατάξεις παρέχουν την δυνατότητα εξαίρεσης του μαθητή από μάθημα που αντίκειται στις θρησκευτικές του πεποιθήσεις ή τις πεποιθήσεις των γονέων του, πλην η άσκηση της δυνατότητας αυτής αποτελεί έσχατο μέσο διότι δημιουργεί στεγανά μεταξύ των μαθητών και ενισχύει το αίσθημα του αποκλεισμού εις βάρος του ομαδικού πνεύματος που πρέπει να καλλιεργεί το σχολείο, της ενσωμάτωσης στο σχολικό περιβάλλον και της κοινωνικοποίησης του παιδιού (ΕΔΔΑ προαναφερθείσα απόφαση Osmanoglu , σκ.103). Ακριβώς αυτόν τον σκοπό εξυπηρετεί ένα μάθημα θρησκευτικών πολυφωνικό και αξιολογικά ουδέτερο κατά τα εκτεθέντα. Οίκοθεν, εξ άλλου, νοείται ότι οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συμπληρώσουν τις γνώσεις τους και την θρησκευτική αγωγή τους εκτός σχολείου, όπως στην οικογενειακή εστία ή σε άλλους θεσμούς, όπως το κατηχητικό κ.λπ. (βλ. Αποφάσεις ΕΔΔΑ της 29 -6-2007 Folgero  σκ. 88  -  89, της 7 -2-1976 Kjeldsen , σκ. 50 - 53 κ.ά.).

 16. Επειδή, μετά την θέση σε ισχύ του Συντάγματος του 1975, ο πρώτος βασικός νόμος που ρύθμισε τα θέματα οργανώσεως και διοικήσεως της γενικής εκπαιδεύσεως ήταν ο ν. 309/1976 (Α΄ 100). Tα αναλυτικά προγράμματα που εκδόθηκαν με βάση τον νόμο αυτόν καθιερώνουν ως βασικό περιεχόμενο του μαθήματος των θρησκευτικών τη διδασκαλία της ορθόδοξης χριστιανικής πίστεως [βλ. ενδεικτικά: τους σκοπούς και τη διδακτέα ύλη του μαθήματος των Θρησκευτικών για το Δημοτικό σχολείο πδ 1034/1977 (Α΄ 347), άρθρο 3 “Αναλυτικό Πρόγραμμα Μαθημάτων Α. Θρησκευτικά 1. Σκοπός: σκοπός της διδασκαλίας του μαθήματος των Θρησκευτικών είναι η ανάπτυξη του θρησκευτικού συναισθήματος των μαθητών, η εδραίωση της πίστεως στην χριστιανική θρησκεία και η ενίσχυση της ενεργητικής συμμετοχής τους στη θρησκευτική ζωή του λαού μας 2. Διδακτέα Ύλη: Α και Β Τάξεις 1. προσευχές ... 2. ποιήματα και τραγούδια θρησκευτικά ... 3. διδασκαλίες απλές με την ευκαιρία των μεγάλων Θρησκευτικών εορτών: Γέννηση του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού ... 4. ..... Γ Τάξη Α Ιστορίες από την Παλαιά Διαθήκη .... Δ Τάξη Α Ιστορίες από την Καινή Διαθήκη ... Ε Τάξη Εκκλησιαστική Ιστορία .... ΣΤ Τάξη  
Α Λειτουργική ... Β Κατήχηση...”, (βλ. σελ. 3191 επ.), πδ 831/1977 (Α) ωρολόγιο πρόγραμμα του ημερησίου Γυμνασίου και αναλυτικά προγράμματα των Α και Β Τάξεων, Θρησκευτικά “Γενικός Σκοπός του μαθήματος. Σκοπός του μαθήματος των Θρησκευτικών, που διδάσκεται στα Γυμνάσια και τα Λύκεια είναι η φανέρωση των αληθειών του Χριστού για τον Θεό, για τον κόσμο και για τον άνθρωπο, η μύηση των μαθητών στις σωτήριες αλήθειες του χριστιανισμού με την ορθόδοξη πίστη και ζωή, η επίγνωση της ιστορικής διαδρομής της Εκκλησίας και της προσφοράς της στον κόσμο, η βίωση των αληθειών της ορθόδοξης χριστιανικής πίστεως στις συγκεκριμένες περιστάσεις της καθημερινής ζωής του μαθητή ........” Τάξη Α σκοπός “Ο λόγος του Θεού” (σελ. 2508), Τάξη Β σκοπός “Ο Λαός του Θεού” (βλ. σελ. 2510, βλ. επίσης το πδ 374/1978 (Α΄ 79) για τη Γ Γυμνασίου “Θρησκευτικά Ορθόδοξος Πίστις και ζωή Σκοπός .... να μυήση τους ανησύχους εφήβους των 15 ετών εις τα βασικά δόγματα της Ορθοδόξου Πίστεως δια να μάθουν, τι πρέπει να πιστεύουν. Να θεμελιώση θεωρητικώς και θεολογικώς την ηθικήν συμπεριφορά του ανθρώπου και ιδιαιτέρως του ορθοδόξου χριστιανού ....” (βλ. άρθρο 1 σελ. 531 και επ.), πδ 91/1984 (Α΄ 35) για τη Μέση Γενική Εκπαίδευση Γ Γυμνασίου, για το μάθημα των Θρησκευτικών (αποσπάσματα κειμένων Ελλήνων Πατέρων της Ορθόδοξης Εκκλησίας) και πδ 438/1985 (Α΄ 158) μάθημα των Θρησκευτικών Α Γυμνασίου. Σκοπός “η προετοιμασία του κόσμου για την αποδοχή του Ευαγγελίου του Χριστού ..... Παλαιά Διαθήκη ....”, Β Γυμνασίου. Η σημασία του προσώπου του Χριστού (θαύματα, παραβολές, ζωή του Χριστού κ.ά) Γ  Γυμνασίου χαρακτηριστικά γεγονότα και μεγάλες ηγετικές μορφές της Εκκλησίας, σελ. 2455 και επομ.]. Επακολούθησε ο   

ν. 1566/1985 (Α΄ 167), με τον οποίο καταργήθηκε ο ως άνω νόμος 309/1976 και θεσπίσθηκαν οι κύριες διατάξεις για τη δομή και λειτουργία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ο νόμος αυτός περιέχει σαφείς αναφορές στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση. [Βλ.την εισηγητική του έκθεση, στην οποία γίνεται αναφορά στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση ... «….Η εκπαίδευση έχει ως κύριο σκοπό τη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου και καθολικού ανθρώπου,σε σχέση με τον εαυτό του …… σε σχέση με το Έθνος (ελληνικός πολιτισμός και παράδοση,ορθόδοξη χριστιανική παράδοση ....»). Συγκεκριμένα, στο άρθρο 1 του νόμου αυτού ορίζεται ότι: «1. Σκοπός της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι να συμβάλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά. Ειδικότερα υποβοηθεί τους μαθητές: α) Να γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες, να υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και τη δημοκρατία, να εμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση και να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης. Η ελευθερία της θρησκευτικής τους πεποιθήσεως είναι απαραβίαστη, α) … β) …… ε) ….. 2. Βασικοί συντελεστές για την επίτευξη των παραπάνω σκοπών είναι: 

α) … β) τα αναλυτικά προγράμματα, τα σχολικά βιβλία και τα λοιπά διδακτικά μέσα, καθώς και η σωστή χρήση τους, γ) … 3. α) Τα αναλυτικά προγράμματα αποτελούν άρτιους οδηγούς του εκπαιδευτικού έργου και περιλαμβάνουν κυρίως: (αα) σαφώς διατυπωμένους, κατά μάθημα, σκοπούς μέσα στα πλαίσια των γενικών και ειδικών, κατά βαθμίδα σκοπών της εκπαίδευσης, (ββ) διδακτέα ύλη επιλεγμένη σύμφωνα με το σκοπό του μαθήματος, σε κάθε επίπεδο, ανάλογη και σύμμετρη προς το ωρολόγιο πρόγραμμα και προς τις αφομοιωτικές δυνατότητες των μαθητών, διαρθρωμένη άρτια σε επιμέρους ενότητες και θέματα, 

(γγ) ενδεικτικές κατευθύνσεις για τη μέθοδο και τα μέσα διδασκαλίας κάθε ενότητας ή θέματος. β) Τα αναλυτικά προγράμματα καταρτίζονται, δοκιμάζονται πειραματικά, αξιολογούνται και αναθεωρούνται συνεχώς σύμφωνα με τις εξελίξεις στον τομέα των γνώσεων, τις κοινωνικές ανάγκες και την πρόοδο των επιστημών της αγωγής. γ) Τα αναλυτικά προγράμματα της εννιάχρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης ειδικότερα έχουν εσωτερική συνοχή και ενιαία ανάπτυξη των περιεχομένων τους. δ) Τα διδακτικά βιβλία για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς συγγράφονται σύμφωνα με τα αναλυτικά προγράμματα. 4. …». Περαιτέρω, ο ως άνω νόμος ορίζει, μεταξύ άλλων, στο άρθρο 4, ότι: «1. Σκοπός του δημοτικού σχολείου είναι η πολύπλευρη πνευματική και σωματική ανάπτυξη των μαθητών μέσα στα πλαίσια που ορίζει ο ευρύτερος σκοπός της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ειδικότερα, το δημοτικό σχολείο βοηθεί τους μαθητές: α) … ε) να εξοικειώνονται βαθμιαία, με τις ηθικές, θρησκευτικές, εθνικές, ανθρωπιστικές και άλλες αξίες και να τις οργανώνουν σε σύστημα αξιών … 2. … 11. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, ρυθμίζονται θέματα σχετικά με: α) την οργάνωση και λειτουργία των δημοτικών σχολείων,

 β) … ε) τα διδασκόμενα μαθήματα και τα εβδομαδιαία ωρολόγια και αναλυτικά προγράμματα … στ) … 12. …» και στο άρθρο 5, ότι:

 «1. Σκοπός του γυμνασίου είναι να προωθήσει, μέσα στο πνεύμα του ευρύτερου σκοπού της εκπαίδευσης, την ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών σε σχέση με τις δυνατότητες που έχουν στην ηλικία αυτή και τις αντίστοιχες απαιτήσεις της ζωής. Ειδικότερα το γυμνάσιο βοηθεί τους μαθητές: α) Να διευρύνουν το σύστημα αξιών τους (ηθικές, θρησκευτικές, εθνικές, ανθρωπιστικές και άλλες αξίες), ώστε να ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους σύμφωνα με τις επιταγές του … β) … 2. … 11. Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, ρυθμίζονται θέματα σχετικά με: α) την οργάνωση και λειτουργία των γυμνασίων κάθε κατεύθυνσης, β) τα διδασκόμενα μαθήματα, γ) τα ωρολόγια και αναλυτικά προγράμματα, δ) …». Εν συνεχεία εξεδόθη ο νόμος 2525/1997 (Α΄ 188), στην διάταξη του άρθρου 7 του οποίου

 ορίζονται τα εξής: «1. Στους βασικούς συντελεστές της εκπαίδευσης του άρ8ρου 1 παρ. 2 του ν. 1566/1985 προστίθεται η κατάρτιση Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών (Ε.Π.Π.Σ.), το οποίο προσδιορίζει τους στόχους της διδασκαλίας από το δημοτικό σχολείο μέχρι και το λύκειο και προδιαγράφει τα πλαίσια, μέσα στα οποία αναπτύσσεται το περιεχόμενο των αναλυτικών προγραμμάτων. Το Ε.Π.Π.Σ. καταρτίζεται, ύστερα από γνώμη του Π.Ι., με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων». Περαιτέρω με την παράγραφο 2 του του ίδιου ως άνω άρθρου του ν. 2525/1997 προβλέπεται ότι τα θέματα, μεταξύ άλλων, των άρθρων 4 παρ. 11 (περιπτώσεις ε΄ στ΄ και ζ΄), 5 παρ. 11 (περιπτώσεις β΄, γ΄, ζ΄, και η΄) και 8 παρ. 9 (περιπτώσεις β΄, γ΄, δ΄, η΄ και θ΄) του ν. 1566/1985 ρυθμίζονται εφεξής με αποφάσεις του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, ύστερα από εισήγηση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, ενώ με την παράγραφο 3 του ως άνω άρθρου 7 αντικαταστάθηκε η παρ. 2 του άρθρου 60 του ν. 1566/1985 και ορίστηκε, μεταξύ άλλων, ότι τα   διδακτικά βιβλία γράφονται με βάση τα αναλυτικά προγράμματα και τα προγράμματα σπουδών. Τέλος, με τον ν. 3966/2011 (Α΄ 118) ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) (άρθρο 1) και καταργήθηκε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (άρθρο 21). Σύμφωνα με το άρθρο 2 του νόμου αυτού: «1. Το Ι.Ε.Π. είναι επιτελικός επιστημονικός φορέας που υποστηρίζει το Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων στα θέματα που αφορούν την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, καθώς και τη μετάβαση από τη δευτεροβάθμια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
 2. Σκοπός του Ι.Ε.Π. είναι η επιστημονική έρευνα και μελέτη των θεμάτων που αναφέρονται στην προηγούμενη παράγραφο και η διαρκής επιστημονική και τεχνική υποστήριξη του σχεδιασμού και της εφαρμογής της εκπαιδευτικής πολιτικής στα θέματα αυτά. 3. Για την εκπλήρωση του σκοπού του, το Ι.Ε.Π. ασκεί, ιδίως, τις ακόλουθες αρμοδιότητες:
 α) Γνωμοδοτεί ή εισηγείται, ύστερα από σχετικό ερώτημα του Υπουργού Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων ή αυτεπαγγέλτως, αντίστοιχα, για: αα) θέματα σχετικά με τη διαμόρφωση, το διαρκή εκσυγχρονισμό και τη βέλτιστη εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής σε όλους τους τύπους των σχολικών μονάδων, ββ) θέματα που αφορούν τα προγράμματα σπουδών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα σχολικά βιβλία και τα λοιπά διδακτικά μέσα. γγ) …».
 17. Επειδή, με την ήδη προσβαλλομένη απόφαση, η οποία εκδόθηκε κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων των άρθρων 4 παρ. 11 εδ. ε΄ και 5 παρ. 11 εδ. γ΄ του ν. 1566/1985 και του άρθρου 7 παρ. 1 - 2 του ν. 2525/1997 και κατόπιν της υπ’ αριθμ. 29/21.7.2016 πράξεως του Δ.Σ. του Ι.Ε.Π., καθορίσθηκε το πρόγραμμα σπουδών (ΠΣ) του μαθήματος των θρησκευτικών στο δημοτικό και στο γυμνάσιο. Στο πρώτο μέρος της απόφασης εκτίθενται οι γενικές κατευθύνσεις και οι βασικοί στόχοι του ΠΣ, καθώς και η δομή και οι κύριοι άξονές του, ενώ στο δεύτερο μέρος αυτής παρατίθενται αναλυτικοί πίνακες με το πρόγραμμα σπουδών για κάθε τάξη του δημοτικού και του γυμνασίου. Ειδικότερα, στο πρώτο μέρος της προσβαλλόμενης απόφασης αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: «… 1. Οι νέες απαιτήσεις για τη θρησκευτική εκπαίδευση στο ευρωπαϊκό περιβάλλον του μαθήματος των Θρησκευτικών (ΜτΘ). Από τις αρχές του 21ου αιώνα, οι διεθνείς εξελίξεις επιβεβαιώνουν ότι η θρησκευτική εκπαίδευση (ΘΕ) αναγνωρίζεται πλέον ως απαραίτητος όρος για την πολύπλευρη και ολοκληρωμένη μόρφωση των μαθητών. Στον ανοικτό ευρωπαϊκό διάλογο για τη σχολική θρησκευτική εκπαίδευση, αλλά και στα επίσημα κείμενα της Ευρώπης για την εκπαίδευση, αναγνωρίζεται πλέον ως κοινά αποδεκτό αίτημα το δικαίωμα όλων των παιδιών για θρησκευτική εκπαίδευση, γεγονός που λειτουργεί ως βασικός μοχλός για την αρτιότερη οργάνωσή της. Κατόπιν τούτου, επιδιώκεται ένα σχολικό ΜτΘ, στο οποίο η συμμετοχή όλων των παιδιών χωρίς καμιά διάκριση και ανεξάρτητα από τη θρησκευτική ή μη δέσμευσή τους θεωρείται αυτονόητη όσο και αναγκαία. Η επίγνωση των κινδύνων που προκύπτουν από τη θρησκευτική απομόνωση αλλά και από τις ποικίλες πολιτικές ή ιδεολογικές χρήσεις της θρησκείας οδηγεί στην ανάγκη, ώστε να αναδειχθούν οι θρησκευτικές αξίες σε πεδία διαλόγου, συνάντησης και ειρηνικής συνύπαρξης των ανθρώπων, ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές και πολιτικές πεποιθήσεις ή και τις διαφορές τους … Κατά συνέπεια, ένα ΜτΘ που εξετάζει θέματα όπως η δικαιοσύνη, η ειρήνη, η καταλλαγή, η κοινωνική συνοχή, η ανεξιθρησκεία, η ευθύνη για τον κόσμο, η αναζήτηση προσωπικού νοήματος, συνάντησης και σχέσης με τον Θεό και τον άλλο, η δημιουργικότητα, η ηθική συμπεριφορά, η ευθύνη για τα κοινωνικά προβλήματα  -ζητήματα δηλαδή κρίσιμα για την κοινή ζωή των ανθρώπων στην Ευρώπη τουλάχιστον -

θεωρείται ότι προσφέρει σπουδαίες ευκαιρίες, ώστε να εξεταστούν ζητήματα αποκλεισμού και προκατάληψης απέναντι στη θρησκευτική διαφορετικότητα και ταυτόχρονα να προταθούν και να αξιοποιηθούν οι βασικές προϋποθέσεις και δυνατότητες για την ειρηνική συνύπαρξη των πολιτών σε συνθήκες ευημερίας και κοινωνικής δικαιοσύνης … Αν και δεν είναι εφικτές ενιαίες και ομοιόμορφες λύσεις … αναγνωρίζεται από τη διεθνή επιστημονική συζήτηση και τα διεθνή νομικά δεδομένα πως ένα ΜτΘ, το οποίο περιορίζει τη γνώση των μαθητών αποκλειστικά και μόνο στη δική τους θρησκευτική παράδοση έχει πλέον φτάσει στα όριά του. Η σχολική θρησκευτική εκπαίδευση χρειάζεται να καλύπτει έναν ευρύτατο χώρο ενδιαφερόντων και ερωτημάτων των σημερινών μαθητών, τα οποία ξεκινούν από την τοπική θρησκευτική παράδοση αλλά
και ταυτόχρονα την υπερβαίνουν, χωρίς αυτό να σημαίνει την υποτίμηση ή τον εξοστρακισμό της. Βασικές προϋποθέσεις για ουσιαστική ανταπόκριση του ΜτΘ σε αυτή τη σύνθετη ανάγκη είναι: Καταρχάς, η διευρυμένη γνώση «γύρω από τις θρησκείες» αλλά και τις θρησκευτικές και μη θρησκευτικές κοσμοθεωρήσεις που νοηματοδοτούν τον ανθρώπινο βίο. Επιπλέον, οι μαθητές και οι μαθήτριες χρειάζονται μάθηση «μέσα από τη θρησκεία», η οποία θα τους επιτρέψει να συνομιλήσουν με τη ζωντανή πραγματικότητα που αυτή αντιπροσωπεύει σήμερα  και κατεξοχήν της δικής τους θρησκευτικής παράδοσης- και να κατανοήσουν κατά πόσο και με ποιο τρόπο η θρησκεία συνυφαίνεται με τα προβλήματα της καθημερινής ζωής και με τις κοινωνικοπολιτισμικές αντιφάσεις και συγκρούσεις. Οι ομοιότητες που έχουν επισημανθεί στους στόχους των ευρωπαϊκών ΜτΘ εκφράζουν αυτή τη συνθετική κατεύθυνση της ΘΕ. Πιο συγκεκριμένα αναγνωρίζεται ότι το ΜτΘ χρειάζεται:
- να προσφέρει γνώση και κατανόηση για τα θρησκευτικά «πιστεύω» και τις θρησκευτικές εμπειρίες, - να προσανατολίσει το ενδιαφέρον των μαθητών στην ποικιλία των θρησκευτικών δυνατοτήτων και ηθικών αντιλήψεων που ανιχνεύονται στις θρησκευτικές εμπειρίες, και - να ενθαρρύνει τους μαθητές, ώστε να ευαισθητοποιηθούν προς τη θρησκεία και προς τις θρησκευτικές διαστάσεις της ζωής. Η προσέγγιση αυτή, αν και υπερβαίνει παρωχημένες πρακτικές ομολογιακής μονοφωνίας, δεν προσδίδει στο ΜτΘ φαινομενολογικό γνωσιολογικό προσανατολισμό ούτε το μετατρέπει σε τυπική θρησκειολογική ενημέρωση, η οποία δεν ανταποκρίνεται στα παιδαγωγικά χαρακτηριστικά, στα βαθύτερα ερωτήματα και στα πραγματικά ενδιαφέροντα των μαθητών. Απεναντίας, προωθεί την ενεργητική εμπλοκή των μαθητών ως φορέων της δικής τους παράδοσης και ενθαρρύνει τη θέαση του οικουμενικού μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες και στάσεις. Ακόμη, στοχεύει στην εξασφάλιση θρησκευτικής εκπαίδευσης σε όλους τους μαθητές χωρίς εξαιρέσεις. Επιπροσθέτως, θεωρείται πλέον βέβαιο ότι το θρησκευτικό φαινόμενο εξαιτίας της διαχρονικότητάς του επηρεάζει με τον δικό του τρόπο την τοπική και την παγκόσμια ιστορία. Κατά συνέπεια, στο πλαίσιο της σύγχρονης ΘΕ, οι θρησκείες εξετάζονται μέσα στο πολιτισμικό τους περιβάλλον χωρίς να διαχωρίζεται η μελέτη της θρησκείας από τον πολιτισμό. Η θρησκεία είναι βασική διήκουσα του πολιτισμού ενός λαού, περιλαμβάνει και νοηματοδοτεί ουσιώδη πολιτιστικά γεγονότα της ζωής του, συγκροτεί και χαρακτηρίζει την πολιτιστική ταυτότητά του. Ωστόσο, υπογραμμίζεται ότι αυτή η «πολιτισμική» έμφαση δεν πρέπει να οδηγεί στον σχετικισμό ή ακόμη χειρότερα στον συγκρητισμό ή και στην παραθεώρηση ζητημάτων που συνδέονται τόσο με τους θεμελιώδεις σκοπούς και τη διδασκαλία κάθε θρησκείας όσο και με τις αντινομίες μεταξύ διαφορετικών θρησκειών… Εν τέλει, στην παρούσα θεώρηση του ΜτΘ προβάλλεται με έμφαση το αίτημα του θρησκευτικού γραμματισμού ως μία καίρια διάσταση της θρησκευτικής αγωγής, η οποία συμβάλλει στη διαμόρφωση πολιτών με θρησκευτική αυτοσυνειδησία και δεκτικότητα στον διάλογο με το διαφορετικό. Ο θρησκευτικός αυτός γραμματισμός βασίζεται στους κανόνες της παιδαγωγικής και επιστημονικής γνώσης και στοχεύει στην κριτική ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών με τις γνώσεις, τις αξίες και τις στάσεις ζωής που παρέχει για τις θρησκείες και από τις θρησκείες, εφαρμόζοντας μια διερευνητική, ερμηνευτική και διαλογική μαθησιακή προσέγγιση. Συνακόλουθα, όλες αυτές οι προϋποθέσεις - προσδοκίες από τη ΘΕ συνοψίζονται στο αίτημα υιοθέτησης κάποιων βασικών κοινών κριτηρίων (standards ) για το ΜτΘ των ευρωπαϊκών χωρών.  
Πιο συγκεκριμένα, αναγνωρίζεται ότι το ΜτΘ:
 1. Μπορεί και πρέπει να διδάσκεται σύμφωνα με τους όρους και τα κριτήρια της γενικής εκπαίδευσης στα δημόσια σχολεία. 2. Χρειάζεται να περιλαμβάνει θεωρήσεις διαχριστιανικής και διαθρησκειακής μάθησης, διαλόγου, συνεργασίας και συλλογικότητας. 3. Η διδασκαλία του απαιτεί επαγγελματίες εκπαιδευτικούς, με ισχυρή θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση που έχουν πλήρως κατανοήσει τον ρόλο τους και έχουν αναπτύξει στοχαστικοκριτικές δεξιότητες. 2. Οι συντεταγμένες του Προγράμματος Σπουδών του ΜτΘ. Η παρούσα πρόταση αφορά ένα μάθημα που διατηρεί μεν τον γνωσιακό και παιδαγωγικό χαρακτήρα που είχε ως τώρα, ανοίγεται ωστόσο στις χριστιανικές παραδόσεις της Ευρώπης και τις άλλες θρησκείες. Δίνοντας τις συντεταγμένες αυτού του μαθήματος, διαμορφώνουμε ένα ΠΣ το οποίο ξεκινά από και έχει επίκεντρο τη θρησκευτική παράδοση του τόπου, την παράδοση της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας, όπως αυτή σαρκώθηκε στη ζωή και αποτυπώθηκε στα μνημεία του πολιτισμού του. Κάθε μαθητής/τρια, ανεξαρτήτως της θρησκευτικής του/της ιδιοπροσωπίας, είναι αναγκαίο να γνωρίζει τη θρησκευτική παράδοση του τόπου καταγωγής ή μόνιμης διαμονής του/της. Αυτή είναι η πρώτη και βασική συντεταγμένη του μαθήματος. Η δεύτερη συντεταγμένη είναι η βασική γνωριμία με τις μεγάλες χριστιανικές παραδόσεις που συναντώνται στην Ευρώπη και γενικότερα στον κόσμο, εκτός της Ορθοδοξίας, όπως ο Ρωμαιοκαθολικισμός και ο Προτεσταντισμός με τις βασικές του ομολογίες. Η τρίτη συντεταγμένη περιλαμβάνει στοιχεία από τα μεγάλα θρησκεύματα και ιδίως όσα ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία περισσότερο, δηλαδή τις μονοθεϊστικές παραδόσεις του Ιουδαϊσμού και του Ισλάμ,  καθώς και άλλες θρησκείες που κατά τόπους ή κατά περίπτωση κρίνεται ότι παρουσιάζουν σήμερα αυξημένο ενδιαφέρον. Συνεπώς, πρόκειται για ένα διευρυμένο και με σαφείς θεολογικές προϋποθέσεις μάθημα, το οποίο εξετάζει με ερευνητικό, κριτικό και διαλεκτικό τρόπο τη συνεισφορά κάθε θρησκευτικής παράδοσης στην ιστορία και στον πολιτισμό, αποβλέποντας στον θρησκευτικό γραμματισμό, αλλά και στην ευαισθητοποίηση και στον αναστοχασμό των μαθητών απέναντι στον δικό τους θρησκευτικό προβληματισμό και το πώς αυτός αντικατοπτρίζεται στη δυναμική των κοινωνικών σχέσεων. Φυσικά δεν είναι δυνατόν στο Ελληνικό σχολείο να μην είναι κεντρικός ο λόγος της Ορθόδοξης θεολογίας και παράδοσης, η οποία μέσα από το ΜτΘ καλείται να προχωρήσει πέρα και από τη νεωτερικότητα αποδεχόμενη τον πλουραλισμό και την ετερότητα, κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ταυτόχρονα να μην υποτιμά, να μην σχετικοποιεί, πολύ δε περισσότερο να μην εγκαταλείπει την αυτοσυνειδησία της. Στοιχεία μιας τέτοιας θεολογικής θεώρησης της πολυπολιτισμικότητας ως αλληλοσεβασμού, αποδοχής και ειρηνικής συνύπαρξης με τη θρησκευτική ή όποια άλλη ετερότητα, είναι διάσπαρτα μέσα στην Αγία Γραφή, στην κληρονομιά των Πατέρων της Εκκλησίας, σε κείμενα νεότερων και σύγχρονων χριστιανών στοχαστών, καθώς και σε ποικίλα έργα τέχνης. Συμπερασματικά, το νέο ΠΣ προωθεί μια παιδαγωγικά ευαίσθητη, με ρεαλιστικούς μαθησιακούς στόχους, διδακτικά ευέλικτη και πολυεπίπεδη πρόταση θρησκευτικής αγωγής, η οποία βασίζεται στο ισχύον νομικό πλαίσιο και ανταποκρίνεται στις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες. Έχει ως επίκεντρο την Ορθόδοξη παράδοση αλλά διαφοροποιείται από την κατήχηση, διασώζει εύλογες και αναγκαίες ισορροπίες ανάμεσα στο οικείο και στο έτερο χωρίς να μετατρέπει το μάθημα σε Θρησκειολογία. 3. Γενικοί σκοποί και προσανατολισμοί του Μτθ στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. 1. Να οικοδομήσει ένα στιβαρό μορφωτικό πλαίσιο/πεδίο γνώσης και κατανόησης του Χριστιανισμού και της Ορθοδοξίας, ως πνευματικής και πολιτισμικής παράδοσης της Ελλάδας και της Ευρώπης αλλά και ως ζωντανής πηγής έμπνευσης, πίστης, ηθικής και νοηματοδότησης: για τον κόσμο και τον άνθρωπο, τη ζωή και την ιστορία. 2. Να παρέχει στους μαθητές, ανεξάρτητα από την προσωπική τους θρησκευτική τοποθέτηση, ικανοποιητική κατάρτιση για τη φύση και τον ρόλο του θρησκευτικού φαινομένου, στο σύνολό του και στις επιμέρους εκφάνσεις του, δηλαδή τις μεγάλες και ζωντανές θρησκείες του κόσμου, εφόσον θεωρούνται πηγές πίστης, πολιτισμού και ηθικού τρόπου ζωής. 3. Να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και να προσφέρει τις ευκαιρίες, ώστε οι μαθητές να αναπτύξουν ικανότητες και επάρκειες -αλλά και διαθέσεις και στάσεις - που χαρακτηρίζουν τον θρησκευτικά εγγράμματο άνθρωπο, καλλιεργώντας παράλληλα την ηθική και κοινωνική του ευαισθησία. 4. Να συντελέσει στη γνωριμία, στην κριτική κατανόηση, στον σεβασμό και στον διάλογο μεταξύ ανθρώπων με διαφορετικές απόψεις, αντιλήψεις ή δεσμεύσεις πάνω σε ζητήματα πίστης και ηθικού προσανατολισμού. 5. Να συνεισφέρει δημιουργικά στον ελεύθερο και υπεύθυνο αυτοπροσδιορισμό της προσωπικής ταυτότητας των μαθητών, καθώς και στην ολόπλευρη (θρησκευτική, γνωστική, πνευματική, κοινωνική, ηθική, ψυχολογική, αισθητική και δημιουργική) ανάπτυξή τους, μέσα από την αναζήτηση του νοήματος και την υπαρξιακή αναμέτρηση με την πολυπλοκότητα του μυστηρίου της ζωής. Οι γενικοί αυτοί σκοποί του ΜτΘ μπορούν να εξειδικευτούν στους παρακάτω επιμέρους εκπαιδευτικούς προσανατολισμούς και στόχους/προτεραιότητες που επιδιώκουν: 1. Την κριτική κατανόηση των δογματικών, λατρευτικών, υπαρξιακών και πολιτισμικών εκφράσεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, των άλλων μεγάλων χριστιανικών ομολογιών, καθώς και άλλων θρησκευμάτων, 2. την ανάδειξη των οικουμενικών αξιών τόσο του Χριστιανισμού όσο και των άλλων θρησκειών του κόσμου, 3. τη διερεύνηση πτυχών και όψεων της τοπικής θρησκευτικής ιστορίας και παράδοσης, με στόχο τη γνώση, τη διαφύλαξη και την ανανέωση της τοπικής πολιτισμικής κληρονομιάς, 4. την προσέγγιση της θρησκευτικής πίστης γενικότερα και του Χριστιανισμού ιδιαίτερα με πολλαπλά κριτήρια (πολιτισμικά, ηθικά, κοινωνικά, ιστορικά, προσωπικά, θεολογικά), 5. την αποκωδικοποίηση του θρησκευτικού υποβάθρου των πολιτισμικών παραδόσεων και την αναγνώριση των θρησκευτικών διαστάσεων του σύγχρονου πολιτισμού, 6. την κατανόηση των αξιών αλλά και των αρνητικών ή επικίνδυνων εκφράσεων που κάποιες θρησκείες εμπεριέχουν, διατηρούν ή υποβάλλουν, 7. την κατανόηση της εποχής και των αναγκών της και τη μεθερμηνεία του θεολογικού λόγου στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες, 8. τον προβληματισμό και την έμπρακτη ευαισθητοποίηση απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα της εποχής, τα υπαρξιακά ερωτήματα και τα ηθικά διλήμματα του ανθρώπου, 9. τον σεβασμό του δικαιώματος κάθε ανθρώπου στη θρησκευτική ελευθερία, την αναζήτηση και τον θρησκευτικό αυτοπροσδιορισμό, 10. την αναγνώριση και τον σεβασμό στην ιδιαίτερη θρησκευτική και πολιτιστική προέλευση και συνάφεια κάθε μαθητή, 11. την ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης και τη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος, 12. την ανθρωπιστική προσέγγιση της θρησκευτικής μάθησης, με την παράλληλη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία, 13. την ανάδειξη του   ολιστικού και μεταμορφωτικού για τον άνθρωπο χαρακτήρα της θρησκευτικής εκπαίδευσης, 14. τη θεμελίωση της θρησκευτικής εκπαίδευσης σε στέρεες παιδαγωγικές θεωρήσεις και στη συνεχή ενημέρωση για τις σύγχρονες φιλοσοφικές αντιλήψεις περί γνώσης και τον διάλογο μαζί τους, 15. τη συνεισφορά του ΜτΘ στη διαμόρφωση μαθητών που αναπτύσσουν θετική γνώμη και στάση προς τη μάθηση, εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και ευθύνη για τον κόσμο. 4. Δομή και διάρθρωση των περιεχομένων του ΠΣ. … Με βάση την προοπτική αυτή και λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη την ηλικιακή ιδιαιτερότητα των μαθητών, προτείνουμε μια σταδιακή μετάβαση στον τρόπο προσέγγισης των θεματικών αξόνων του ΜτΘ, ως εξής: Δημοτικό  - Ο κόσμος της θρησκείας. Εδώ προσεγγίζεται η θρησκεία αυτή καθεαυτή˙ δηλαδή, πρόκειται για μια σταδιακή χαρτογράφηση και αναγνώριση των βασικών εξωτερικών χαρακτηριστικών της. Στη βαθμίδα αυτή παρέχονται αφηγηματικά στοιχεία γύρω από τα πρόσωπα, τα έθιμα, τα σύμβολα, τις παραδόσεις, την ιστορία, τα μνημεία, την κοινωνική και πολιτιστική ζωή των θρησκευτικών παραδόσεων. Η πορεία αυτή έχει ως αφετηρία την Ορθόδοξη θρησκευτική παράδοση, δηλαδή, την παράδοση του τόπου μας και κατόπιν προσανατολίζεται στον θρησκευτικό ορίζοντα των εγγύτερων μονοθεϊστικών θρησκειών και εν συνεχεία ορισμένων στοιχείων από τις ανατολικές θρησκείες … Γυμνάσιο   - Θρησκεία και ιστορία ως έκφραση πολιτισμού. Πρόκειται για μελέτη της θρησκείας και του πολιτισμού που αυτή παρήγαγε ιστορικά μέσα από μια αμφίδρομη διαδικασία: αφενός έκφρασης, μαρτυρίας και ερμηνείας του εσωτερικού της βιώματος σε μορφές επικοινωνίας και, αφετέρου, αναμέτρησης και διαλόγου με την εκάστοτε εποχή και τα συστήματα - παραδείγματα νοηματοδότησης του ανθρώπινου βίου. Έτσι, δίνεται έμφαση στη ζωή, στην ιστορία, στην τέχνη και στον πολιτισμό που σάρκωσαν ο Χριστιανισμός, ιδιαίτερα η Ορθοδοξία, και οι μεγάλες θρησκευτικές παραδόσεις, ενώ γίνεται και μια κριτική παρουσίασή τους μέσα από θεμελιώδεις άξονες, όπως Θεός, κόσμος, άνθρωπος, ηθική, κοινωνία, πολιτισμός, σύγχρονη ζωή … 5. Διδακτικές προσεγγίσεις και μαθησιακές διαδικασίες στο ΜτΘ. Στο ΜτΘ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις διαδικασίες μάθησης με βάση τις σύγχρονες γνωσιολογικές, παιδαγωγικές και διδακτικές θεωρίες, που μπορούν να υποστηρίξουν τόσο την προαγωγή του θρησκευτικού γραμματισμού των μαθητών όσο και την προετοιμασία ελεύθερων, ενεργών και υπεύθυνων πολιτών. Βασικοί άξονες στη διδασκαλία του ΜτΘ είναι: … 6.  

Η δομή και η λειτουργικότητα των ενοτήτων του ΠΣ. α. Βασικός σκοπός κάθε κύκλου. Παρουσιάζεται η βασική επιλογή του ΠΣ ως προς τη θρησκευτική εκπαίδευση των μαθητών σε κάθε βαθμίδα, οι οποίοι καλούνται να συνομιλήσουν με τα ζητήματα των Θεματικών Ενοτήτων    

και να οικοδομήσουν τη θρησκευτική τους γνώση … β. Βασικοί άξονες τάξης (για το Γυμνάσιο). Αναδεικνύονται οι ιδέες - κλειδιά πάνω στις οποίες αναπτύσσονται οι βασικοί και κατευθυντήριοι άξονες κάθε τάξης και διασαφηνίζονται η κατεύθυνση και η λογική οργάνωσης των Θεματικών Ενοτήτων της τάξης … γ. Γενικοί στόχοι τάξης. Περιγράφονται αδρομερώς οι επιδιώξεις της θρησκευτικής μάθησης σε κάθε τάξη … δ. Οι Θεματικές Ενότητες (ΘΕ). Πρόκειται για ένα πλαίσιο διευρυμένης έρευνας και εμβριθούς ανάλυσης των προτεινόμενων θεμάτων … ε. Οι 3 οριζόντιες στήλες κάθε Θεματικής Ενότητας. Α. Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα (ΠΜΑ). Τα ΠΜΑ δεν εξειδικεύουν ούτε μετασχηματίζουν διδακτικά τους γενικούς στόχους της τάξης αλλά περιορίζονται στην περιγραφή των αποτελεσμάτων της διδασκαλίας (στο ΤΙ, δηλαδή, μπορούν να κάνουν οι μαθητές μετά την πραγματοποίησή της) … Β. Βασικά Θέματα (ΒΘ) της Θεματικής Ενότητας. Καταγράφουν τις πλευρές του θέματος, τις οποίες θα επεξεργαστούν οι μαθητές, καθώς και το βασικό

corpus γνώσεων γύρω από το θέμα που χρειάζεται να οικοδομήσουν … Γ. Ενδεικτικές Δραστηριότητες. Πρόκειται για στοχευμένες και προσεκτικά προετοιμασμένες από τον εκπαιδευτικό δράσεις … Δ. Εκπαιδευτικό Υλικό (ΕΥ). Η εφαρμογή του παρόντος ΠΣ απαιτεί την παραγωγή νέου, πρωτότυπου και συμβατού εκπαιδευτικού υλικού, στο πλαίσιο της συγκεκριμένης φιλοσοφίας και μεθοδολογίας του … Ε. Οι επάρκειες (Ε). Οι Ε καταγράφουν τις ικανότητες, δεξιότητες, στάσεις, αξίες και διαθέσεις που αναμένεται να αναπτύξουν οι μαθητές σε κάθε κύκλο ή τάξη, καθώς εξελίσσεται η θρησκευτική τους εκπαίδευση … ΣΤ. Αξιολόγηση. Όπως είναι φυσικό, στο ΠΣ διαδικασίας η αξιολόγηση των μαθητών υπερβαίνει την ποσοτικού χαρακτήρα αθροιστική (τελική) αξιολόγηση των επιδόσεών τους και προσανατολίζεται στον έλεγχο ποιοτικότερων χαρακτηριστικών που προϋποθέτουν την ολιστική προσέγγιση του μαθητή …» (βλ. σχετικώς και το 159005/Δ2/27.9.2016 έγγραφο του Υπουργού Παιδείας,  Έρευνας και Θρησκευμάτων με θέμα «Οδηγίες εφαρμογής των νέων Προγραμμάτων Σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών στο Δημοτικό, στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο», καθώς και τον οικείο οδηγό εκπαιδευτικών για το μάθημα των θρησκευτικών, που έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Ι.Ε.Π.). Περαιτέρω,το δεύτερο μέρος της προσβαλλομένης απόφασης περιλαμβάνει α) το πρόγραμμα σπουδών  του Δημοτικού ,το οποίο διακρίνεται σε Α Κύκλο (Γ και Δ Δημοτικού) και Β Κύκλο (Δ και Ε Δημοτικού) και β) το πρόγραμμα σπουδών του Γυμνασίου. Στο Μέρος αυτό,για κάθε τάξη αναφέρονται αφ' ενός οι γενικοί στόχοι, αφ' ετέρου δε παρατίθεται αριθμός θεωρητικών ενοτήτων (8 για την Γ Δημοτικού, 7 για κάθε μια από τις Δ  - ΣΤ Τάξεις του Δημοτικού, 6 για την Α και Β Γυμνασίου και 7 για την Γ Γυμνασίου). Σε κάθε μία δε από αυτές περιγράφονται σε 3 στήλες α) «τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα» β) «τα βασικά θέματα» και γ) «οι ενδεικτικές δραστηριότητες. Ειδικότερα οι ανωτέρω θεματικές ενότητες είναι οι εξής: α) για την Γ Δημοτικού (“Ανακαλύπτουμε εικόνες, πρόσωπα και ιστορίες”) 1. “Ζούμε μαζί”, 2. “Η χαρά της γιορτής”, 3. “Κυριακή: Μια σημαντική ημέρα της εβδομάδας”, 4. “Τα Χριστούγεννα. Ο Θεός γίνεται άνθρωπος”, 5. “Τα παιδιά: Η χαρά και η ελπίδα του κόσμου”, 6. “Ποιος είναι ο Ιησούς Χριστός;”, 7. “Γιορτάζοντας το Πάσχα”, 8. “Ο κόσμος μας, ένα στολίδι”, β) για τη Δ’ Δημοτικού (“Ανακαλύπτουμε εικόνες, πρόσωπα και ιστορίες”) 1. “Όταν οι άνθρωποι προσεύχονται”, 2. “Η Μητέρα του Χριστού”, 3. "Σπουδαία “παιδιά”", 4. “Όλοι ίσοι, όλοι διαφορετικοί”, 5. “Ιεροί τόποι και ιερές πορείες”, 6. “Χριστιανοί άγιοι και ιερά πρόσωπα άλλων θρησκειών”, 7. “Ιερά βιβλία”, γ) για την Ε’ Δημοτικού (“Ανακαλύπτουμε κείμενα, μνημεία, τόπους και γεγονότα”) 1. “Μαθητές και δάσκαλοι”, 2. “Συμπόρευση με όρια και κανόνες”, 3. “Προχωράμε αλλάζοντας”, 4. “Προφήτες της Βίβλου: Κλήση για μετάνοια και αναγγελία του ερχομού του Μεσσία”, 5. “Η Εκκλησία του Χριστού μπαίνει στην ιστορία”, 6. "Αποστολές για την “καλή είδηση”", 7. “Ανακαλύπτοντας τα κείμενα της Καινής Διαθήκης”, δ) για τη ΣΤ’ Δημοτικού (“Ανακαλύπτουμε κείμενα, μνημεία, τόπους και γεγονότα”) 1. “Οι πρώτοι Χριστιανοί: Δυσκολίες και περιπέτειες”, 2. “Διωγμοί και εξάπλωση του Χριστιανισμού. Πρόσωπα και μαρτυρίες”, 3. “Η Αγία Γραφή, ένα ιστορικό και διαχρονικό βιβλίο”, 4. “Η Θεία Ευχαριστία: Πηγή και κορύφωση της ζωής της Εκκλησίας”, 5. “Από τους Χριστιανούς της χώρας μας στους Χριστιανούς του κόσμου”, 6. “Θρησκείες στη χώρα μας”, 7. “Μνημεία και τόποι χριστιανικής λατρείας: Αποτυπώσεις της πίστης”. Για το Γυμνάσιο οι θεματικές ενότητες είναι οι εξής: α) για την Α’ Γυμνασίου (“Πορεία και ανάπτυξη”): 1. “Μεγαλώνουμε και αλλάζουμε”, 2. “Η συνάντηση του Χριστιανισμού με τον Ελληνισμό”, 3. “Πως ζουν οι Χριστιανοί; Η νέα ζωή της Εκκλησίας”, 4. “Πως παίρνονται οι αποφάσεις”, 5. “Μονοθεϊστικές θρησκείες: Ιουδαϊσμός και Ισλάμ”, 6. “Θρησκευτικές αναζητήσεις της μακρινής Ανατολής”, β) για τη Β’ Γυμνασίου (“Πορεία μέσα από αντιθέσεις”): 1. “Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν τον Θεό;”, 2. “Ποιος είναι ο Θεός των Χριστιανών; “Τίνα με λέγουσιν οι άνθρωποι είναι;”

 3. “Ποιος είναι ο άνθρωπος;”, 4. "Εμείς και οι “άλλοι”", 5. “Διάσπαση και αντιπαλότητα στις θρησκείες”, 6. “Ορθοδοξία και νέος Ελληνισμός”, γ) για τη Γ’ Γυμνασίου (“Από το τοπικό στο οικουμενικό”): 1. “Η Χριστιανοσύνη στον σύγχρονο κόσμο”, 2. “Το ζήτημα της θρησκείας στη σύγχρονη Ευρώπη”, 3. “Σύγχρονες θρησκευτικές μορφές στην Ορθοδοξία και στον κόσμο”,

 4. “Που είναι ο Θεός;”: Η οδύνη του σύγχρονου κόσμου και το αίτημα της σωτηρίας από το κακό”, 5. “Ελπίδα και αγώνας για τη μεταμόρφωση του κόσμου”, 6. “Από την αρχή έως το τέλος του κόσμου”, 7. “Διευρύνοντας τις εμπειρίες μας/Χτίζοντας τον κόσμο μας (Project)”.

 18. Επειδή, όπως έχει εκτεθεί, με την διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών επιδιώκεται, κατά τη διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 16 του Συντάγματος, η ανάπτυξη ορθόδοξης χριστιανικής συνειδήσεως και, ως εκ τούτου, εν όψει και της διατάξεως της παρ. 1 του άρθρου 13 του αυτού περί θρησκευτικής ελευθερίας, η διδασκαλία του μαθήματος αυτού δεν μπορεί παρά να απευθύνεται αποκλειστικά στους ορθόδοξους χριστιανούς μαθητές. Η προσβαλλόμενη, όμως, υπουργική απόφαση ρητώς εξαγγέλλει, ήδη στην αρχή της παρ. 1 του άρθρου μόνου αυτής, ότι με το περιεχόμενο σε αυτήν Πρόγραμμα Σπουδών για τις Γ - ΣΤ τάξεις του Δημοτικού και για το Γυμνάσιο «επιδιώκεται ένα σχολικό ΜτΘ, στο οποίο η συμμετοχή όλων των παιδιών χωρίς καμιά διάκριση και ανεξάρτητα από θρησκευτική ή μη δέσμευσή τους, θεωρείται αυτονόητη όσο και αναγκαία» (βλ. και παρ 2 «κάθε μαθητής ή μαθήτρια ανεξαρτήτως της θρησκευτικής του/της ιδιοπροσωπίας, είναι αναγκαίο να γνωρίζει …»). Στο πλαίσιο της εξυπηρετήσεως του ως άνω σκοπού, η προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση, στην παρ, 2 αυτής αναφέρει ότι το Πρόγραμμα Σπουδών «ξεκινά από και έχει ως επίκεντρο τη θρησκευτική παράδοση του τόπου,την παράδοση της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας», η οποία χαρακτηρίζεται ως «η πρώτη και βασική συντεταγμένη του μαθήματος» ως «δεύτερη συντεταγμένη» του μαθήματος των θρησκευτικών, η προσβαλλομένη αναφέρει την «βασική γνωριμία με τις μεγάλες χριστιανικές παραδόσεις που συναντώνται στην Ευρώπη και γενικότερα στον κόσμο,εκτός της Ορθοδοξίας,όπως ο Ρωμαιοκαθολικισμός και ο Προτεσταντισμός με τις βασικές τους ομολογίες», ενώ ως «τρίτη συντεταγμένη» αναφέρει η προσβαλλομένη «στοιχεία από τα μεγάλα
θρησκεύματα και ιδίως όσα ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία περισσότερο, δηλαδή τις μονοθεϊστικές παραδόσεις του Ιουδαϊσμού και του Ισλάμ, καθώς και άλλες θρησκείες που κατά τόπους ή κατά περίπτωση κρίνεται ότι παρουσιάζουν σήμερα αυξημένο ενδιαφέρον». Εν όψει τούτων η προσβαλλόμενη -επικαλούμενη, μεταξύ άλλων, “τη διεθνή επιστημονική συζήτηση και τα διεθνή νομικά δεδομένα” καθώς και “τους στόχους των ευρωπαϊκών ΜτΘ”- προσδιορίζει το μάθημα των θρησκευτικών ως «ένα διευρυμένο και με σαφείς θεολογικές προϋποθέσεις μάθημα,το οποίο εξετάζει με ερευνητικό, κριτικό αλλά και διαλεκτικό τρόπο τη συνεισφορά κάθε θρησκευτικής παράδοσης στην ιστορία και στον πολιτισμό,αποβλέποντας στον θρησκευτικό γραμματισμό, αλλά και στην ευαισθητοποίηση και στον αναστοχασμό των μαθητών απέναντι στον δικό τους θρησκευτικό προβληματισμό». Με τον σκοπό,όμως, αυτό που πραγματώνεται με το περιεχόμενο του εν λόγω προγράμματος σπουδών, το οποίο, όπως περιγράφεται στις επιμέρους θεματικές ενότητες (ΘΕ) για κάθε τάξη, περιλαμβάνει σε ικανό βαθμό διδασκαλία και δογμάτων, ηθικών αξιών και παραδόσεων διαφόρων, πέραν της Ορθοδοξίας, θρησκειών, η πληττόμενη υπουργική απόφαση προσβάλλει την θρησκευτική ελευθερία (άρθρο 13 παρ. 1) των ορθοδόξων χριστιανών μαθητών, για την ανάπτυξη της ορθόδοξης χριστιανικής συνειδήσεως των οποίων ενδιαφέρονται οι ήδη αιτούντες, αλλά και εκείνων εκ των ετεροδόξων ή αλλοθρήσκων μαθητών, για τους οποίους παρέχεται, όπως έχει εκτεθεί, η δυνατότητα διδασκαλίας αποκλειστικώς της οικείας θρησκευτικής πίστεως. Πέραν των ανωτέρω, από την περιγραφή των «γενικών στόχων» κάθε τάξης και το περιεχόμενο των επιμέρους θεματικών ενοτήτων (τόσο από τα «βασικά θέματα» καθεμιάς όσο και από τα «προδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα» και τις «ενδεικτικές δραστηριότητες») προκύπτει επίσης ότι με την διδασκαλία του εν λόγω μαθήματος επιδιώκονται και στόχοι οι οποίοι,πέραν των ως άνω τριών «συντεταγμένων», εκφεύγουν ακόμη και από ένα αμιγώς «θρησκειολογικό» πρότυπο μαθήματος, αναγόμενοι σε άλλα διδακτικά αντικείμενα (όπως η κοινωνιολογία, φιλοσοφία, κοινωνική και πολιτική αγωγή, οικολογία, τέχνες κ.ά.). Περαιτέρω, στο πλαίσιο της ανωτέρω στοχοθεσίας, η διδασκαλία στοιχείων της ορθοδόξης χριστιανικής πίστεως καταλαμβάνει μεν σημαντικό μέρος του προγράμματος σπουδών που εισάγεται με την προσβαλλομένη απόφαση, η διδασκαλία, όμως, αυτή δεν είναι ικανή να αναπτύξει, ήτοι να εμπεδώσει και να ενισχύσει, όπως επιβάλλεται από την διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 16 του Συντάγματος, την ορθόδοξη χριστιανική συνείδηση των μαθητών, διότι, όπως εκτίθεται κατωτέρω, η διδασκαλία αυτή α) είναι ελλιπής κατά περιεχόμενο, β) δεν είναι αυτοτελής, αμιγής και διακριτή σε σχέση με την διδασκαλία στοιχείων αναφερομένων σε άλλα δόγματα ή θρησκείες, με αποτέλεσμα να προκαλείται σύγχυση στους μαθητές ως προς το περιεχόμενο της ορθόδοξης χριστιανικής διδασκαλίας, και γ) δεν είναι επαρκής από την άποψη του χρόνου που διατίθεται για αυτήν. Ειδικότερα,το πρόγραμμα σπουδών που εισάγεται με την προσβαλλομένη απόφαση παρουσιάζει -όπως προκύπτει και από το περιεχόμενο προηγουμένων προγραμμάτων που αναφέρονται αποκλειστικώς στην ορθόδοξη χριστιανική διδασκαλία (π.χ. πδ 91/1984, πδ 374/1078, πδ 831/1977, πδ 034/1977) -  σοβαρές  ελλείψεις ως προς το περιεχόμενο της ορθόδοξης χριστιανικής διδασκαλίας. [Όλως ενδεικτικώς: δεν γίνεται αναφορά στην Αγία Ομοούσιο και Αδιαίρετο Τριάδα (την οποία επικαλούνται στην κεφαλίδα τους όλα τα ελληνικά Συντάγματα που ίσχυσαν μέχρι σήμερα) και δη σύμφωνα με το ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα, ενώ στην ΘΕ 6 της Γ τάξης του Δημοτικού (με τίτλο «ποιος είναι ο Ιησούς Χριστός») ο Ιησούς Χριστός παρουσιάζεται ως «ξένος», ως «προσδοκώμενος Μεσσίας», ως «δάσκαλος που όλοι θαυμάζουν», ως «αγαπημένος φίλος», όχι όμως ως Σωτήρας του κόσμου]. Στις εν λόγω ελλείψεις εντάσσεται και η μη οριοθέτηση της ορθόδοξης χριστιανικής διδασκαλίας με επισήμανση των χαρακτηριστικών της στοιχείων που την διακρίνουν από άλλα χριστιανικά δόγματα και άλλες θρησκείες. Αντιθέτως, στο επίμαχο πρόγραμμα σπουδών δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην προβολή στοιχείων κοινών στην διδασκαλία τόσο της ορθόδοξης εκκλησίας όσο και άλλων χριστιανικών δογμάτων και άλλων θρησκειών. Δεύτερος παράγοντας που καθιστά το επίμαχο πρόγραμμα σπουδών απρόσφορο για την ανάπτυξη ορθόδοξης χριστιανικής συνειδήσεως είναι το γεγονός ότι η διδασκαλία στοιχείων της ορθόδοξης χριστιανικής πίστεως δεν γίνεται αυτοτελώς και διακριτώς, αλλά εκ παραλλήλου  - πολλές φορές στο πλαίσιο της ίδιας ώρας διδασκαλίας- και ισοτίμως με τη διδασκαλία στοιχείων, συχνά υπερβολικά λεπτομερειακών, άλλων θρησκειών ή χριστιανικών ομολογιών [π.χ. στην Γ τάξη του Δημοτικού από τις οκτώ θεματικές ενότητες (ΘΕ) μόνο οι ΘΕ 4, 6 και 7 έχουν αμιγώς ή κυρίως χριστιανική, όχι αποκλειστικώς ορθόδοξη, θεματολογία, ενώ οι ΘΕ 1, 4, 5, 6 και 7 έχουν εκτενείς αναφορές και σε άλλες θρησκείες/, στην Ε τάξη του Δημοτικού από τις επτά ΘΕ αμιγώς χριστιανική, όχι αποκλειστικώς ορθόδοξη, θεματολογία έχουν οι ΘΕ 4, 5, 6 και 7, ενώ οι υπόλοιπες τρεις έχουν εκτενείς αναφορές και σε άλλες θρησκείες/στην ΣΤ τάξη του Δημοτικού από τις επτά ΘΕ μόνο η ΘΕ 4 έχει αμιγώς ορθόδοξη θεματολογία, οι ΘΕ 1, 2, 3 και 7 έχουν χριστιανική,όχι αποκλειστικά ορθόδοξη, θεματολογία, η ΘΕ 5 αναφέρεται στις διάφορες χριστιανικές ομολογίες, ενώ η ΘΕ 6 αποκλειστικά σε άλλες θρησκείες. Στην   Α Τάξη του Γυμνασίου από τις έξι ΘΕ οι ΘΕ 1
- 4 έχουν χριστιανική, όχι αποκλειστικά ορθόδοξη, θεματολογία, ενώ οι ΘΕ 5 και 6 έχουν ως αποκλειστικά αντικείμενα τον Ιουδαϊσμό, το Ισλάμ και τις «θρησκείες της μακρινής  Ανατολής»/στην Β τάξη του Γυμνασίου από τις έξι ΘΕ στην ορθοδοξία αποκλειστικά αναφέρεται μόνο η ΘΕ 6, η ΘΕ 2 αναφέρεται κυρίως σε χριστιανική, όχι αποκλειστικά ορθόδοξη,θεματολογία, ενώ οι ΘΕ 1, 3, 4 και 5 περιέχουν θεματολογία που αφορά σε όλες τις θρησκευτικές παραδόσεις/στην Γ τάξη του Γυμνασίου από τις έξι ΘΕ οι ΘΕ 1, 3, 5 και 6 έχουν θεματολογία εν γένει χριστιανική, όχι αποκλειστικά ορθόδοξη, ενώ οι ΘΕ 2 και 4 αφορούν σε όλες τις θρησκείες του κόσμου]. Η αναφορά, εξ άλλου, στις διδασκαλίες άλλων θρησκειών δεν είναι μόνο εκτενής, παράλληλη και ταυτόχρονη (στο πλαίσιο δηλαδή της ίδιας ΘΕ) με την χριστιανική εν γένει, σπανίως δε αποκλειστικά ορθόδοξη, διδασκαλία, αλλά περιλαμβάνει πλήθος υπερβολικά λεπτομερειακών στοιχείων [όλως ενδεικτικώς: αναφορά σε εβραϊκές εορτές και τελετές (Ρος Ασανά, Πέσαχ, Σαβουώτ, Σουκώτ, Χανουκά κ.ά.), στις ΘΕ 2 της Γ Δημοτικού, ΘΕ 4 της Δ Δημοτικού και ΘΕ 5 της Α Γυμνασίου/αναφορά σε μουσουλμανικές εορτές («Ιντ αλ-φίτρ») στην ΘΕ 2 της Γ Δημοτικού/αναφορά στα 99 ονόματα του Αλλάχ και σε σύμβολα του Θεού (όπως η ινδουιστική σβάστικα, το γιν και το γιάνγκ κ.ά.) στη ΘΕ 2 της Γ Δημοτικού/αναφορά σε όρους και έννοιες του Ισλάμ (Σαχάντα, Χαντίθ, Ούμμα) και του Ιουδαϊσμού (σεμά, τεφιλίν, μεζουζά), στην ΘΕ 5 της Α Γυμνασίου/αναφορά στις «φαντασμαγορικές εορτές» (Diwali, Pongal, Holi

) του ινδουισμού και σε λατρευτικές συνήθειες (γιάντρας, μάντρα, μάνταλα) του ινδουισμού και του βουδισμού στη ΘΕ 6 της Α Γυμνασίου]. Επίσης στις ΘΕ κάθε τάξης περιέχονται,όπως έχει εκτεθεί, και «ενδεικτικές δραστηριότητες» στις οποίες περιλαμβάνονται, στο πλαίσιο του μαθήματος των θρησκευτικών, η εκμάθηση χορών από άλλες χώρες και η οργάνωση διαγωνισμού χορού (ΘΕ 5 της Γ Δημοτικού), η δημιουργία χορογραφίας (ΘΕ 5 της Γ Γυμνασίου), μουσική κλασική και κινέζικη (ΘΕ 5 και 8 της Γ Δημοτικού, ΘΕ 6 της Α Γυμνασίου), ελαφρά και «λαϊκά» τραγούδια (ΘΕ 2 της Δ Δημοτικού, ΘΕ 4 και 5 της Γ Γυμνασίου). Από τα ανωτέρω στοιχεία του εισαγόμενου με την προσβαλλόμενη απόφαση προγράμματος σπουδών καθίσταται σαφές ότι με αυτό δεν

 παρέχεται μία αμιγώς ορθόδοξη χριστιανική διδασκαλία, αλλά προκαλείται σύγχυση στη θρησκευτική συνείδηση των ορθοδόξων χριστιανών μαθητών, στους οποίους αποκλειστικά, όπως έχει εκτεθεί, μπορεί να απευθύνεται, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 16 παρ. 2 και 13 παρ. 1 του Συντάγματος, το μάθημα των θρησκευτικών, μέσω του οποίου επιτυγχάνεται, κατά την πρώτη από τις συνταγματικές αυτές διατάξεις, ως σκοπός της παιδείας, η ανάπτυξη της ορθόδοξης χριστιανικής θρησκευτικής συνειδήσεως. Τέλος, εν όψει αφ' ενός μεν του αριθμού των ωρών διδασκαλίας που προβλέπονται από την προσβαλλόμενη απόφαση για το μάθημα των θρησκευτικών (56 -58 ώρες διδασκαλίας για κάθε μία από τις Γ  - ΣΤ τάξεις του Δημοτικού  και 46 - 

48 για τις Α - Γ τάξεις του Γυμνασίου) εντός του, οκτάμηνης περίπου διαρκείας, σχολικού έτους, αφ' ετέρου δε της συνυπάρξεως σε εκτενή βαθμό, στο πλαίσιο του μαθήματος αυτού, στοιχείων αναφερομένων σε άλλα δόγματα και σε άλλες θρησκείες, παρίσταται ανεπαρκής για την επίτευξη του προπεριγραφέντος συνταγματικού σκοπού (της αναπτύξεως δηλαδή ορθόδοξης χριστιανικής θρησκευτικής συνειδήσεως) ο χρόνος ο οποίος διατίθεται για την διδασκαλία των δογμάτων, ηθικών αξιών και παραδόσεων της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού. 

19. Επειδή, από όλα τα ανωτέρω συνάγεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση έρχεται σε αντίθεση α) προς την διάταξη του άρθρου 16 παρ. 2 του Συντάγματος (η οποία αποτελεί το βασικό νομικό θεμέλιο για τη ρύθμιση του επίμαχου ζητήματος), διότι, με το πρόγραμμα σπουδών που εισάγει για τις Γ

- ΣΤ τάξεις του Δημοτικού και για το Γυμνάσιο, φαλκιδεύεται ο επιβεβλημένος από τη συνταγματική αυτή διάταξη σκοπός, η ανάπτυξη δηλαδή της ορθόδοξης χριστιανικής συνειδήσεως των μαθητών που ανήκουν στην επικρατούσα θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού, β) προς την διάταξη του άρθρου 13 παρ. 1 του Συντάγματος που κατοχυρώνει ως απαραβίαστη την ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως, διότι

-ενώ, κατά τα προεκτεθέντα, η προσβαλλόμενη απόφαση θα έπρεπε να απευθύνεται αποκλειστικά στους ορθόδοξους χριστιανούς μαθητές και να κατατείνει στην εμπέδωση και ενίσχυση της ορθόδοξης χριστιανικής συνειδήσεώς τους- με τη σύγχυση που προκαλείται, όπως έχει εκτεθεί από το προπεριγραφέν πρόγραμμα σπουδών και με τον επιδιωκόμενο δι’ αυτού «αναστοχασμό» των μαθητών (ηλικίας 8  - 15 ετών), η εν λόγω απόφαση κλονίζει την ορθόδοξη χριστιανική συνείδηση, την οποία, ήδη πριν από την έναρξη του σχολικού βίου διαμορφώνουν οι μαθητές αυτοί στο πλαίσιο του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, είναι δε ικανή η εισαγόμενη με την προσβαλλόμενη απόφαση διδασκαλία ως επέμβαση στον ευαίσθητο ψυχικό κόσμο των μαθητών αυτών που δεν διαθέτουν την ωριμότητα και την κριτική αντίληψη των ενηλίκων, να τους εκτρέψει από την ορθόδοξη χριστιανική συνείδησή τους, γ) προς

               Δ ι ά τ α ύ τ α 

Δέχεται την κρινόμενη αίτηση. 

Ακυρώνει την υπ' αρ. 14375/Δ2/7.9.2016 απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, με τίτλο «Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος των θρησκευτικών στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο»

 (Β΄ 2920/13.9.2016).

 Διατάσσει την επιστροφή του κατατεθέντος παραβόλου και

 Επιβάλλει συμμέτρως στο Δημόσιο την δικαστική δαπάνη των αιτούντων που ανέρχεται στο ποσό των εννιακοσίων είκοσι (920) ευρώ.

 Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 6 Ιουνίου 2017

 Ο ΠρόεδροςΗ Γραμματέας

 και μετά την αποχώρησή της

 Νικ. ΣακελλαρίουΕλ. Γκίκα

 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 20ής Μαρτίου 2018.

 Ο ΠρόεδροςΗ Γραμματέας 
Νικ. ΣακελλαρίουΕλ. Γκίκα

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

  

 

 

*** Αθλητική ενημέρωση :

~ **  Ολυμπιακός Πειραιώς - Κέρκυρα  5-1  .- ^

***  ΑΕΚ: «Όλα στο φως, να καταθέσει και ο Κομίνης»

Κατέθεσε το υπόμνημά της η ΑΕΚ και περνά στην επίθεση προς τον ΠΑΟΚ για τα όσα επικοινωνεί η ομάδα της Θεσσαλονίκης 
 ~    Στα χέρια του δικαστηρίου βρίσκεται το υπόμνημα της ΑΕΚ για το περιβόητο ντέρμπι της Τούμπας και την εκδίκαση της έφεσης του ΠΑΟΚ, με την Ένωση να ζητά να έρθουν όλα στο φως, να γίνει χρήση του βίντεο από τα αποδυτήρια αλλά και να καταθέσει ο Κομίνης! Προκειμένου να μην υπάρχει το παραμικρό «πάτημα» στην ομάδα της Θεσσαλονίκης για την απόφαση και παράλληλα να τρέξει άμεσα η διαδικασία.

Η ΑΕΚ μεταξύ άλλων υπογραμμίζει έξι συγκεκριμένα σημεία στο υπόμνημά της. Αυτά είναι τα ακόλουθα:1). Το υπόμνημα της ΑΕΚ μεγέθους πενήντα σελίδων καταρρίπτει έναν προς έναν τους ισχυρισμούς του ΠΑΟΚ. Απαντάει σε όσα ισχυρίζεται και με βάση το… φοβερό video, αλλά και με βάση όλο το υλικό από τις κάμερες των αποδυτηρίων χωρίς το παραμικρό πρόβλημα να γίνει χρήση. 2). Τονίζει ιδιαίτερα ότι στη διάρκεια της διαδικασίας και σε πρώτο και σε δεύτερο βαθμό έγιναν δεκτά όλα τα αιτήματα του ΠΑΟΚ, χωρίς να έχουμε το παραμικρό πρόβλημα και ούτε τώρα έχουμε την ανάγκη να κρύψουμε το παραμικρό. Από τη στιγμή που δεν αρκεί ως γεγονός η πρωτοφανής είσοδος ένοπλου προέδρου σε γήπεδο, ας γίνουν όσα εκτιμά η επιτροπή για να λάμψει η αλήθεια σε μία τόσο σημαντική υπόθεση3). Το αίτημα της ΑΕΚ, μέσω του υπομνήματος, όπως το θέλει και ο ΠΑΟΚ, είναι να κληθεί για πολλοστή φορά ο Κομίνης να καταθέσει και να διευκρινίσει: ποιος είναι ο λόγος διακοπής του αγώνα και αν ποτέ σφύριξε διατάσσοντας την επανέναρξη του αγώνα 4). Φυσικά η ΑΕΚ επικαλείται ότι ο ένας και μοναδικός λόγος διακοπής του ντέρμπι είναι η είσοδος Σαββίδη με όπλο και συνοδεία μπράβων στον αγωνιστικό χώρο, η απειλητική κίνησή του προς τον διαιτητή (μαζί με την ευθεία απειλή από πλευράς Μίχελ) και η διπλή επίθεσή του προς τον πάγκο της ΑΕΚ5). Ξεκαθαρίζει ότι δεν γίνεται να μην είναι λόγος διακοπής αγώνα αυτό το γεγονός, που εξελίχθηκε σε ζωντανή μετάδοση μπροστά στα μάτια εκατομμυρίων τηλεθεατών (και όχι από επεξεργασμένο video αποδυτηρίων), όταν αποτέλεσε λόγο διακοπής ολόκληρου πρωταθλήματος με επίσημο έγγραφο και υπογραφή της ελληνικής κυβέρνησης που το αναφέρει ως λόγο σε απόφαση που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ, λόγο διαγραφής του ΠΑΟΚ από την ECA, γεγονός που καταδικάστηκε απερίφραστα εντός της χώρας από τις διεθνείς ποδοσφαιρικές αρχές UEFA-FIFA, γεγονός που δυσφήμησε την Ελλάδα στα πέρατα της οικουμένης μέσω του διεθνούς Τύπου (έχουμε καταθέσει όλο το υλικό) και που σε επίσημο έγγραφο της FIFA αποτελεί τον βασικό κίνδυνο απειλής με GREXIT του ελληνικού ποδοσφαίρου6). Επικαλείται νομολογία σε παρόμοια περίπτωση ακόμα και από το CAS

*** Κωνσταντίνου: «Ο Αλαφούζος θα δώσει τα λεφτά για να μην υποβιβαστεί ο ΠΑΟ»

Ο Βασίλης Κωνσταντίνου ξεκαθάρισε πως ο Γιάννης Αλαφούζος θα πληρώσει όσα απαιτούνται ώστε να μην αφαιρεθούν οι εννέα βαθμοί από τον Παναθηναϊκό ~   Ο Βασίλης Κωνσταντίνου ξεκαθάρισε πως ο Γιάννης Αλαφούζος θα πληρώσει όσα απαιτούνται ώστε να μην αφαιρεθούν οι εννέα βαθμοί από τον Παναθηναϊκό για τις υποθέσεις των Τοτσέ, Εσιέν και Λέτο.Aναλυτικά όσα δήλωσε στην κάμερα της NOVA:Με πόσα χρήματα κρατιέται ο Παναθηναϊκός ζωντανός και το αν απαιτείται εξόφληση; Για τον Τοτσέ, τον Εσιέν και τον Λέτο χρειάζεται ένα ποσό που είναι βατό και θα το βάλει ο Γιάννης Αλαφούζος. Η ανακοίνωση λέει πως απαιτείται πλήρης εξόφληση, δεν ισχύει όμως αυτό. Με τον Βέμερ δεν έχουμε καμία επικοινωνία, μακάρι να είχαμε. Δεν θα τραβήξει στα άκρα η υπόθεση με τον Βέμερ. Εάν βάλουμε τα πράγματα όπως τα βάζετε εσείς θα πρέπει να υπερβεί το μισό εκατομμύριο το ποσό. Ο Παναθηναϊκός θα βρει και θα δώσει αυτά τα ποσά για να μην υποβιβαστεί. Μόνο ο μεγαλομέτοχος βάζει λεφτά, δεν βάζει κανένας άλλος.Πήρατε κάποια απόφαση στο ΔΣ; Τι θα γίνει με το ΔΣ της Λίγκας; Τι έγινε στο ταξίδι σας στο Άμπου Ντάμπι;Ενημερώσαμε τους ανθρώπους που ήρθαν για να ενημερωθούν για το πλάνο. Είναι πολλά πράγματα που δεν μπορούμε να τα πούμε δημόσια. Στον Παναθηναϊκό δεν θα αφαιρεθούν 9 βαθμοί για να υποβιβαστεί αλλά χρειάζεται και λίγος χρόνος. Υπάρχουν ομάδες που βλέπουν τον Παναθηναϊκό ως μπροστάρη για το τηλεοπτικό. Το πότε θα γίνει ΔΣ της Λίγκας δεν το γνωρίζω.Εμείς κάνουμε όλες τις προσπάθειες που πρέπει να κάνουμε και ελπίζουμε ότι όλες οι ομάδες θα καταλάβουν πως ο Παναθηναϊκός είναι ένας μεγάλος σύλλογος που πρέπει να μείνει και χρειάζεται στη Σούπερ Λίγκα όπως και ο Αστέρας Τρίπολης, ο Παναιτωλικός και ο Ατρόμητος. Δεν ειπώθηκε κάτι καινούργιο. Απλά τώρα θα πιέσει και η ΦΙΦΑ και η ΟΥΕΦΑ για να πάρουμε τα χρήματα. Δεν μου έδειξαν ότι περιμένουν ναΕκτιμάτε ότι ο Παναθηναϊκός θα σώσει την παρτίδα;Το μόνο που ζητάω εγώ είναι περισσότερη συσπείρωση. Όχι μόνο οικονομική αλλά και ψυχολογική. Αν βρεθεί και σήμερα ο επόμενος μπορεί να έρθει και να αναλάβει ο κύριος Αλαφούζος αυτά που έχει δηλώσει. Μπορεί να έρθει ο ενδιαφερόμενος ανά πάσα στιγμή να πάρει τον Παναθηναϊκό.

***

~  ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΜΑΡΤΙΟΥ  2018 :
~* Η Εφημερίδα μας ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης
Πέμπτη 01 Μαρτίου 2018 . ~ ΚΑΛΟ  ΜΗΝΑ  για όλους μας  :  http://arfara-messinia-stamos-stamos.blogspot.gr/2018/03/news-01-2018.html .-  
~ **Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Κυριακή  25 Μαρτίου  2018   :  ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ και Εορτασμός επανάστασης κατά Τούρκων  του 1821 ..!  http://snsarfara.blogspot.gr/2018/03/news_25.html .-  
 ~** Η Εφημερίδα μας ARFARA NEWS στο αγιάζει της ενημέρωσης .
Δευτέρα 26 Μαρτίου 2018  :  http://stamos-dynami.blogspot.gr/2018/03/arfara-news_26.html .-  
~**Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS  στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Τρίτη 27  Μαρτίου 2018   :  http://arfara-messinias-stamos-2010.blogspot.gr/2018/03/arfara-news_27.html .-   ~
** Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Τετάρτη 28  Μαρτίου  2018:  http://httpdimmetoparfarablogspotcom.blogspot.gr/2018/03/arfara-news_28.html .- 
~**Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Πέμπτη 29  Μαρτίου  2017  :  http://arfara-messinias-stamos.blogspot.gr/2018/03/news.html .- 
Η Εφημερίδα μας ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Παρασκευή 30  Μαρτίου  2018    : http://arfara-messinia-stamos.blogspot.gr/2018/03/news_30.html .- 
~ **
 ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ  ΑΠΡΙΛΙΟΥ  2018 : 
~** Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης . Κυριακή  01  Απριλίου  2018 : ~ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ ! ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ σε  ΟΛΟΥΣ μας  !  : http://snsstamoskal.blogspot.gr/2018/04/arfara-news.html .-
 ~**  ΥΓΕΙΑ  για ΟΛΟΥΣ μας  ..από το Α ---έως και το Ω ..:
~ Δευτέρα 26-02-2018  με  23  Ιατρικά θέματα ,
 ΕΠΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ Τρίτη 06 Μαρτίου 2018 :  http://snsarfara.blogspot.gr/2018/03/blog-post_6.html .-  ~** Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Μ . Δευτέρα  02 Απριλίου 2018  : http://arfara-kalamata-greece.blogspot.gr/2018/04/arfara-news.html .-
~ **Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS  στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Μ. Τρίτη  03  Απριλίου 2018 : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.gr/2018/04/arfara-news.html .- 
~** Η Εφημερίδα μας ARFARA NEWS  στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Μ. Τετάρτη 04 Απριλίου 2018 : http://snsarfara-stamos-dynami.blogspot.gr/2018/04/news.html .-
~** Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS  στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Μ. ΠΕΜΠΤΗ  05 Απριλίου 2018 :  http://snsarfara.blogspot.gr/2018/04/arfara-news.html .- 
~ **Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Μ. Παρασκευή 06 Απριλίου 2018 :  http://stamos-dynami.blogspot.gr/2018/04/news.html .- 
~ ** Η Εφημερίδα μας ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Μ. Σάββατο  07  Απριλίου 2018 :  http://arfara-messinias-stamos-2010.blogspot.gr/2018/04/arfara-news.html  .- 
~*Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .Κυριακή 08 Απριλίου 2018 :  http://httpdimmetoparfarablogspotcom.blogspot.gr/2018/04/arfara-news.html .-  Κυριακή ΠΑΣΧΑ -Αγίας Ανάστασης του Κυρίου μας !  ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ  ! ΑΛΗΘΩΣ ΑΝΕΣΤΗ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΜΑΣ  ! 
 ~**STAMOS-DYNAMI , http://snsarfara-stamos-dynami.blogspot.gr/.../6-2018.html = ΤΟΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ περιοχής Αρφαρών - Μεσσηνίας και Πελοποννήσου 2018 s.n.s. stamos01 Arfara ...
~** Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .Δευτέρα 09 Απριλίου 2018  : http://arfara-messinias-stamos.blogspot.gr/2018/04/arfara-news.html  .-  
~**  Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης.
Τρίτη 10 Απριλίου 2018 : http://arfara-messinia-stamos.blogspot.gr/2018/04/arfara-news.html .-
~ ** Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Τετάρτη 11 Απριλίου 2018 :  http://dimmetoparfara.blogspot.gr/2018/04/arfara-news.html .- 
** Η Εφημερίδα μας ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Παρασκευή 13 Απριλίου 2018 : http://arfara-kalamata-greece.blogspot.gr/2018/04/arfara-news_13.html .-  
~ **Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Σάββατο 14   Απριλίου 2018   : http://vlasisarfarablogspotcom.blogspot.gr/2018/04/news.html .-  ~ * Εφημερίδα μας ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .Κυριακή  15 -04-2018 :  http://snsarfara-stamos-dynami.blogspot.gr/2018/04/news_14.html .- 
~** Η Εφημερίδα μας  ARFARA NEWS στο αγιάζι της ενημέρωσης .
Δευτέρα 16  Απριλίου 2018 :  http://snsarfara.blogspot.gr/2018/04/news.html .- 
~**
   
*** BINTEOΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ  ...ΒΙΝΤΕΟΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ:   https://twitter.com/stamos01  .-  
01stamos1947.-
1. - Stamatios Skoulikas =  Stamatios Skoulikas  , http://www.youtube.com/stamos01 ,   6339   video.  -    Σταματης Σκουλικας  
2. - Stamos Skoulikas =        Stamos Skoulikas        stamos011947
http://www.youtube.com/stamatios01   ,    3926   video.     σταμος σκουλικας ,  

3. - Vlasis Skoulikas =   Vlasis Skoulikas , +Stamos ,.

http://www.youtube.com/vlasiskal  .  =    3923  video. - https://plus.google.com/u/0/+VlasisSkoulikas/posts?csrc=yt&cfem=1  ,.- - βλάσης σκούλικας ,

Σύνολον                                  14.195   βίντεο   .-  

The YOUTUBE:

 https://www.youtube.com/user/messiniaview .- 

 https://www.youtube.com/user/stamos01 .-

 https://www.youtube.com/user/stamatios01 .-

https://www.youtube.com/user/vlasiskal .-

***~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 

https://www.facebook.com/groups/1758656167707813/1761788260727937/?notif_t=like&notif_id=1476255372769279  ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΑΡΦΑΡΩΝ

https://www.facebook.com/apostolis.giannakountzos.7?pnref=lhc.friends = ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ Χ.Γ .

http://eidisoules.gr   =ΕΙΔΗΣΟΥΛΕΣ, Έγκυρη και Αξιόπιστη 

www.koinonikomerisma.gr   ,

https://www.facebook.com/stamatios.skoulikas.3 ΣΤΑΜΑΤΗΣ  

 ~    http://facebook.com/home.php?=home?#!/?ref=home   , 1206/. -     https://www.facebook.com/stamatios.n.skoulikas .- https://www.facebook.com/stamatios.skoulikas?fref=pb&hc_location=friends_tab&pnref=friends.all .- https://www.facebook.com/profile.php?id=1037492258 ,  1.206 .-        https://www.facebook.com/stamatios.n.skoulikas .- ,
https://www.facebook.com/arfarakalamatasmessinias   , = ARFARA MESSINIAS    1.617   Arfara Kalamatas Messinias | Facebook ,  https://www.facebook.com/stamatios.skoulikas  = Stamatis N. Skoulikas           1947stamos011947                                          https://www.facebook.com/sylgkdsarf = Σ. Γονέων  Κηδεμόνων. Δημοτικού .Αρφαρών.                                                                Stamos011947                 stamosarfara01  https://www.facebook.com/stamatios.skoulikas.5 .- =   157 .-stamos01
https://www.facebook.com/groups/460785290757729/?multi_permalinks=955567821279471%2C955462251290028%2C955460191290234%2C955141891322064%2C955141491322104&notif_id=1517939363820293&notif_t=group_activity  + = ΟΡΔΟΔΟΞΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ  ..
https://www.facebook.com/profile.php?id=100017889240768&fref=pb&hc_location=profil=-09+++++++++++++++++++++++++++
-browser = ΔΑΒΙΛΛΑΣ ΤΟΥΡΣ  https://www.facebook.com/profile.php?id=100017889240768&fref=pb&hc_location=profile_browser  .-   http://davillastours.wixsite.com/tours/blank-canh .-
https://beneas13.blogspot.gr/2017/09/blog-post_29.html  .- ΜΠΕΝΕΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ     https://wikifarmer.com/el/  =  ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
http://www.timeoutcyprus.com/article/17506/volta-sto-palaihori-savvatokyriako .-http://www.arfara1964athens.gr/   ARFARA ATHENS .. www.arfara1964athens.grhttps://www.facebook.com/SYLLOGOS.ARFARON.AG.THEODOROI , «ΑΓΙΟΙ ΘΕΟΔΩΡΟΙ «ΑΡΦΑ ΡΩΝ.-   595 -       https://twitter.com/  ,   Skoulikas
@stamos01    .  ,,   http://messinia1234.com/?page_id=937 ,   
~ https://www.facebook.com/pages/agios-floros/257560450948935  529 . -   ΑΓΙΟΣΦΛΩΡΟΣ     ~ https://www.facebook.com/profile.php?id=100009016280105 .- = Βρωμόβρυσης  Σύλλογος ΔΑΓΡΕ 92 /  139  .         *** http://www.twitter.com/stamos01/  , 685/502/28 , 20,5  χιλ./261 / 11 .-    ~**   https://www.facebook.com/profile.php?id=100012336616922&pnref=lhc.unseen    ,  ΠΛΑΤΥ   ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ     

Αναρτήθηκε από Stamatios Skoulikas στις 3:23 π.μ. 

 

~*Ληστείες σε σπίτια Αθήνας  2018:

 https://youtu.be/Zpx2dQs1bV0 .-
~* Μη  μου θυμώνεις μάτια μου τραγουδούν Υπ  Εξ  Σερβίας Ελλάδα 2018: https://youtu.be/Ow3Tm6S3j2M  .-
~*ΜΥΡΙΖΕΙ ΜΠΑΡΟΥΤΙ στην Μεσσόγειο  2018:
https://youtu.be/L0Yj6-7hoes  .-
~*Ο  ΑΛΕΞΗΣ  Κούγιας  βιογραφία  2018:
https://youtu.be/1colKuKQoAA .-
 ~ ο Αλέξης Κούγιας στην Τατιάνα  2018:
https://youtu.be/ieQi_a0j1m8 .-